bibliotheca Augustana


	Martinus Luther 1483 - 1546
		D i s p u t a t i o p r o d e c l a r a t i o n e v i r t u t i s i n d u l g e n t i a r u m 1 5 1 7 Textus: Hieronymus Höltzel, Nürnberg 1517, 2° ___________________________________________ Amore et studio elucidande veritatis: hec subscripta disputabuntur Wittenberge. Presidente R. P. Martino Lutther: Artium et S(ancte) Theologie Magistro: eiusdemque ibidem lectore Ordinario. Quare petit: vt qui non possunt verbis presentes nobiscum disceptare: agant id literis absentes. Jn nomine domini nostri hiesu christi. Amen. I 1 ¶ Dominus et magister noster Jesus christus dicendo. Penitentiam agite. etc. omnem vitam fidelium penitentiam esse voluit. II 2 ¶ Quod verbum de penitentia sacramentali (id est confessionis et satisfactionis que sacerdotum ministerio celebratur) non potest intelligi. III 3 ¶ Non tamen solam intendit interiorem: immo interior: nulla est. nisi foris operetur varias carnis mortificationes. IV 4 ¶ Manet itaque pena: donec manet odium sui (id est penitentia vera intus): scilicet vsque ad introitum regni celorum. V 5 ¶ Papa non vult nec potest vllas penas remittere. preter eas: quas arbitrio vel suo vel canonum imposuit. VI 6 ¶ Papa non potest remittere vllam culpam nisi declarando: et approbando remissam a deo. Aut certe remittendo casus reseruatos sibi: quibus contemptis culpa prorsus remaneret. VII 7 ¶ Nulli prorsus remittit deus culpam: quin simul eum subijciat: humiliatum in omnibus: sacerdoti suo vicario. VIII 8 ¶ Canones penitentiales solum viuentibus sunt impositi. nihilque morituris secundum eosdem debet imponi. IX 9 ¶ Jnde bene nobis facit spiritus sanctus in papa. excipiendo in suis decretis semper articulum mortis et necessitatis. X 10 ¶ Jndocte et male faciunt sacerdotes ii: qui morituris penitentias canonicas in purgatorium reseruant. XI 11 ¶ Zizania illa de mutanda pena Canonica in penam purgatorij videntur certe dormientibus episcopis seminata. XII 12 ¶ Olim pene canonice non post: sed ante absolutionem imponebantur: tanquam tentamenta vere contritionis. XIII 13 ¶ Morituri: per mortem omnia soluunt. et legibus canonum mortui iam sunt: habentes iure earum relaxationem. XIV 14 ¶ Jmperfecta sanitas seu charitas morituri: necessario secum fert magnum timorem: tantoque maiorem: quanto minor fuerit ipsa. XV 15 ¶ Hic timor et horror satis est. se solo (ut alia taceam) facere penam purgatorij: cum sit proximus desperationis horrori. XVI 16 ¶ Videntur infernus: purgatorium: celum differre: sicut desperatio: prope desperatio. securitas differunt. XVII 17 ¶ Necessarium videtur animabus in purgatorio sicut minui horrorem. ita augeri charitatem. XVIII 18 ¶ Nec probatum videtur vllis: aut rationibus aut scripturis. quod sint extra statum meriti seu augende charitatis. XIX 19 ¶ Nec hoc probatum esse videtur: quod sint de sua beatitudine certe et secure saltem omnes. licet nos certissimi simus. XX 20 ¶ Jgitur papa per remissionem plenariam omnium penarum. non simpliciter omnium. intelligit: sed a seipso tantummodo impositarum. XXI 21 ¶ Errant itaque indulgentiarum predicatores. ii: qui dicunt per pape indulgentias hominem ab omni pena solui et saluari. XXII 22 ¶ Quin nullam remittit animabus in purgatorio: quam in hac vita debuissent secundum Canones soluere. XXIII 23 ¶ Si remissio vlla omnium omnino penarum: potest alicui dari. certum est eam non nisi perfectissimis: i(d est) paucissimis: dari. XIV 24 ¶ Falli ob id necesse est: maiorem partem populi: per indifferentem illam et magnificam pene solute promissionem. XXV 25 ¶ Qualem potestatem habet papa in purgatorium generaliter: talem habet quilibet Episcopus et Curatus in sua diecesi et parochia specialiter. XXVI 1 ¶ Optime facit papa: quod non potestate clauis (quam nullam habet) sed per modum suffragij dat animabus remissionem. XXVII 2 ¶ Hominem predicant. qui statim vt iactus nummus in cistam tinnierit: euolare dicunt animam. XXVIII 3 ¶ Certum est. nummo in cistam tinniente: augeri questum et auaritiam posse. suffragium autem ecclesie: in arbitrio dei solius est. XXIX 4 ¶ Quis scit. si omnes anime in purgatorio velint redimi. sicut de s(ancto) Seuerino et paschali factum narratur. XXX 5 ¶ Nullus securus est de veritate sue contritionis. multominus de consecutione plenarie remissionis. XXXI 6 ¶ Quam rarus est vere penitens: tam rarus est vere indulgentias redimens: i(d est) rarissimus. XXXII 7 ¶ Damnabuntur in eternum cum suis magistris: qui per litteras veniarum securos sese credunt de sua salute. XXXIII 8 ¶ Cauendi sunt nimis: qui dicunt venias illas Pape: donum esse illud dei inestimabile: quo reconciliatur homo deo. XXXIV 9 ¶ Gratie enim ille veniales: tantum respiciunt penas satisfactionis sacramentalis ab homine constitutas. XXXV 10 ¶ Non Christiana predicant: qui docent. quod redempturis animas vel confessionalia: non sit necessaria contritio. XXXVI 11 ¶ Quilibet Christianus vere compunctus: habet remissionem plenariam: a pena et culpa. etiam sine litteris veniarum sibi debitam. XXXVII 12 ¶ Quilibet verus Christianus: siue viuus siue mortuus: habet participationem omnium bonorum Christi et Ecclesie. etiam sine litteris veniarum a deo sibi datam. XXXVIII 13 ¶ Remissio tamen et participatio Pape: nullo modo est contemnenda. quia (ut dixi) est declaratio remissionis diuine. XXXIX 14 ¶ Difficillimum est: etiam doctissimis Theologis simul extollere veniarum largitatem: et contritionis veritatem coram populo. XL 15 ¶ Contritionis veritas penas querit et amat. Veniarum autem largitas relaxat: et odisse facit saltem occasione. XLI 16 ¶ Caute sunt venie apostolice predicande. ne populus false intelligat. eas preferri ceteris bonis operibus charitatis. XLII 17 ¶ Docendi sunt Christiani. quod Pape mens non est: redemptionem veniarum vlla ex parte comparandam esse operibus misericordie. XLIII 18 ¶ Docendi sunt Christiani. quod dans pauperi: aut mutuans egenti: melius facit: quam si venias redimeret. XLIV 19 ¶ Quia per opus charitatis crescit charitas: et fit homo melior. sed per venias non fit melior: sed tantummodo a pena liberior. XLV 20 ¶ Docendi sunt Christiani. quod: qui videt egenum: et neglecto eo. dat pro venijs non indulgentias Pape: sed indignationem dei sibi vendicat. XLVI 21 ¶ Docendi sunt Christiani: quod nisi superfluis abundent: necessaria tenentur domui sue retinere: et nequaquam propter venias effundere. XLVII 22 ¶ Docendi sunt Christiani. quod redemptio veniarum est libera: non precepta. XLVIII 23 ¶ Docendi sunt Christiani. quod Papa sicut magis eget: ita magis optat in venijs dandis pro se deuotam orationem: quam promptam pecuniam. XLIX 24 ¶ Docendi sunt Christiani. quod venie Pape sunt vtiles: si non in eas confidant. Sed nocentissime: si timorem dei per eas amittant. L 25 ¶ Docendi sunt Christiani. quod si Papa nosset exactiones venialium predicatorum mallet Basilicam s(ancti) Petri in cineres ire: quam edificari. cute carne et ossibus ouium suarum. LI 1 ¶ Docendi sunt Christiani. quod Papa sicut debet ita vellet. etiam vendita (si opus sit) Basilicam s(ancti) Petri: de suis pecunijs dare illis: a quorum plurimis quidam contionatores veniarum pecuniam eliciunt. LII 2 ¶ Vana est fiducia salutis per litteras veniarum:.etiam si Commissarius: immo Papa ipse suam animam pro illis impigneraret. LIII 3 ¶ Hostes Christi et Pape sunt ii: qui propter venias predicandas verbum dei in alijs ecclesijs penitus silere iubent. LIV 4 ¶ Jniuria fit verbo dei: dum in eodem sermone: equale vel longius tempus impenditur venijs quam illi. LV 5 ¶ Mens Pape necessario est. quod si venie (quod minimum est) vna campana: vnis pompis: et ceremonijs celebrantur. Euangelium (quod maximum est) centum campanis: centum pompis: centum ceremonijs predicetur. LVI 6 ¶ Thesauri ecclesie: vnde Pape dat indulgentias: neque satis nominati sunt: neque cogniti apud populum christi. LVII 7 ¶ Temporales certe non esse patet. quod non tam facile eos profundunt: sed tantummodo colligunt multi contionatorum. LVIII 8 ¶ Nec sunt merita Christi et sanctorum: quia hec semper sine Papa operantur gratiam hominis interioris: et crucem: mortem: infernumque exterioris. LIX 9 ¶ Thesauros ecclesie s(anctus) Laurentius dixit esse: pauperes ecclesie. sed locutus est vsu vocabuli suo tempore. LX 10 ¶ Sine temeritate dicimus claues ecclesie (merito Christi donatas) esse thesaurum istum. LXI 11 ¶ Clarum est enim: quod ad remissionem penarum et casuum sola sufficit potestas Pape. LXII 12 ¶ Verus thesaurus ecclesie. est sacrosanctum euangelium glorie et gratie dei. LXIII 13 ¶ Hic autem est merito odiosissimus. quia ex primis facit nouissimos. LXIV 14 ¶ Thesaurus autem indulgentiarum merito est gratissimus. quia ex nouissimis facit primos. LXV 15 ¶ Jgitur thesauri Euangelici rhetia sunt: quibus olim piscabantur viros diuitiarum. LXVI 16 ¶ Thesauri indulgentiarum rhetia sunt: quibus nunc piscantur diuitias virorum. LXVII 17 ¶ Jndulgentie: quas contionatores vociferantur maximas gratias. intelliguntur vere tales quoad questum promouendum. LXVIII 18 ¶ Sunt tamen re vera minime ad gratiam dei et crucis pietatem comparate. LXIX 19 ¶ Tenentur Episcopi et Curati veniarum apostolicarum Commissarios cum omni reuerentia admittere. LXX 20 ¶ Sed magis tenentur omnibus oculis intendere: omnibus auribus aduertere: ne pro commissione Pape sua illi somnia predicent. LXXI 21 ¶ Contra veniarum apostolicarum veritatem qui loquitur. sit ille anathema et maledictus. LXXII 22 ¶ Qui vero: contra libidinem ac licentiam verborum Contionatoris veniarum curam agit: sit ille benedictus. LXXIII 23 ¶ Sicut Papa iuste fulminat eos: qui in fraudem negotij veniarum quacunque arte machinantur: LXXIV 24 ¶ Multomagnis fulminare intendit eos: qui per veniarum pretextum in fraudem sancte charitatis et veritatis machinantur: LXXV 25 ¶ Opinari venias papales tantas esse: vt soluere possint hominem. etiam si quis per impossibile dei genetricem violasset. Est insanire. LXXVI 1 ¶ Dicimus contra. quod venie papales: nec minimum venialium peccatorum tollere possint quo ad culpam. LXXVII 2 ¶ Quod dicitur. nec si s(anctus) Petrus modo Papa esset: maiores gratias donare posset est blasphemia in sanctum Petrum et Papam. LXXVIII 3 ¶ Dicimus contra. quod etiam iste et quilibet papa maiores habet. scilicet Euangelium: virtutes: gratias curationum etc. vt 1. Co. xij. LXXIX 4 ¶ Dicere. Crucem armis papalibus insigniter erectam: cruci Christi equiualere: blasphemia est. LXXX 5 ¶ Rationem reddent Episcopi: Curati: et Theologi. Qui tales sermones in populum licere sinunt. LXXXI 6 ¶ Facit hec licentiosa veniarum predicatio. vt nec reuerentiam Pape facile sit: etiam doctis viris redimere a calumnijs aut certe argutis questionibus laicorum. LXXXII 7 ¶ Scilicet. Cur Papa non euacuat purgatorium propter sanctissimam charitatem et summam animarum necessitatem: vt causam omnium iustissimam. Si infinitas animas redimit propter pecuniam funestissimam ad structuram Basilice: vt causam leuissimam. LXXXIII 8 ¶ Jtem. Cur permanent exequie et anniuersaria defunctorum: et non reddit aut recipi permittit beneficia pro illis instituta. cum iam sit iniuria pro redemptis orare. LXXXIV 9 ¶ Jtem. Que illa noua pietas Dei et Pape. quod impio et inimico propter pecuniam concedunt: animam piam et amicam dei redimere. Et tamen propter necessitatem ipsius met pie et dilecte anime non redimunt eam gratuita charitate. LXXXV 10 ¶ Jtem. Cur Canones penitentiales re ipsa et non vsu: iam diu in semet abrogati et mortui: adhuc tamen pecunijs redimuntur per concessionem indulgentiarum tanquam viuacissimi. LXXXVI 11 ¶ Jtem. Cur Papa cuius opes hodie sunt opulentissimis crassis crassiores: non de suis pecunijs magis quam pauperum fidelium struit vnam tantummodo Basilicam sancti Petri. LXXXVII 12 ¶ Jtem. Quid remittit aut participat Papa iis: qui per contritionem perfectam ius habent plenarie remissionis et participationis. LXXXVIII 13 ¶ Jtem. Quid adderetur ecclesie boni maioris. Si Papa: sicut semel facit: ita centies in die cuilibet fidelium has remissiones et participationes tribueret. LXXXIX 14 ¶ Ex quo Papa salutem querit animarum: per venias magis quam pecunias. Cur suspendit litteras et venias iam olim concessas: cum sint eque efficaces. XC 15 ¶ Hec scrupulosissima laicorum argumenta: sola potestate compescere: nec reddita ratione diluere. Est ecclesiam et Papam hostibus ridendos exponere et infelices christianos facere. XCI 16 ¶ Si ergo venie secundum spiritum et mentem Pape predicarentur. facile illa omnia soluerentur: immo non essent. XCII 17 ¶ Valeant itaque omnes illi prophete: qui dicunt populo Christi. Pax pax. et non est pax. XCIII 18 ¶ Bene agant omnes illi prophete: qui dicunt populo Christi. Crux crux. et non est crux. XCIV 19 ¶ Exhortandi sunt Christiani: vt caput suum Christum per penas: mortes: infernosque sequi studeant. XCV 20 ¶ Ac sic magis per multas tribulationes intrare celum: quam per securitatem pacis confidant. M.D.Xvij.