|
|
Appendix
――――――――
1. Magistro Francisco. [1351-1363]
2. Egregio artium medicineque doctori magistro Ugolino de Montecatino. [137.?]
3. Philippo de Valle. [1391]
4. Pape <Bonifatio IX.>. [1392-1393]
5. Domino Bartholomeo Francisci. [1392]
6. <Francesco Carboni cardinali> Monopolitano. [1392]
7. <Bonifatio IX.> [1393]
8. <Benedicto XIII.> [1395]
9. Magnificentissimo militi domino Michaeli de Rabatta honorabili maiori meo. [1395]
10. <Manueli Crisolore>. [1397-1399?]
――――――――
1.
Virtutum honestatisque viro integerrimo magistro Francisco priori
Sanctorum Apostolorum michi carissimo.
[1351-1363]
CONCEDI, postulo, veniam ...
2.
Egregio artium medicineque doctori magistro Ugolino
de Montecatino, fratri meo karissimo.
[137.?]
MITTO tibi versiculos, quos petivisti. Et vere – ne per multa discurram, quibus tuus ac meus renovetur dolor – memoria dignus est. Tu fac, nil addito vel mutato, sculpantur, ita quod orthographia non ledatur. Vale.
Tuus Colucius Pierius.
Egregius legum doctor, stirps clara Pelati,
Prudens, magnanimus, clarus et eloquio,
Nomine Franciscus, iuvenem quem perdidit orbis,
Flebilis, heu!, patrie clauditur hoc tumulo.
3.
Philippo de Valle.
[1391]
VIR insignis, frater optime, amice karissime. Occupatissimum, plus quam in officio, cui presum immeritus, fieri queat et soleat, due tue epistole et breviculus unus, pleni dulcedinis et amoris, in quibus sum ultra, quam dici valeat, consolatus, me invenerunt. Gavisus etenim sum te valere, teque cum illo magnifico domino meo domino Salvatico de Boiardis, domino castri Hirberie, cuius famam veneror atque colo, exhibitione servitii dedicatum, quanvis parunper molestum sit te dominum Karolum de Fogliano – sicut indicas - reliquisse. Puto tamen te conservasse gratiam et benivolentiam suam tibique – sicut fert mundanarum rerum condicio – consuluisse; utcunque sit, si in honorem et in rem tuam fuerit, gratum est sensibus meis, sed longe gratissimum, quod vales, quod mei memor es quodque de me tam amicabiliter curam geris. Scias autem me valere cum decem filiis, quos, cum te primum aspexi cumque dignatus es in domunculam tuam divertere, vidisti. Veruntamen audivi fidedigno relatu comitem Virtutum non solum populo florentino tanteque reipublice bellum indixisse, sed etiam in meam cedem sollicitum et accensum. Utinam, si quid boni est hosti patrie exoptandum, maiore non detineretur cura! Utinam, si verum est, magnificentius cogitet quam percussores in unum homunculum destinare! Et quid est comparatus sue potentie Colucius de Stignano? Qui si de ipso, sicut incumbit officio, vel meo vel patrie nomine scripserim, quod ipsum et moveat et offendat, meminerit se hostem patrie recordeturque se tot viris capitalem inimicum, quot sumus – nec se decipiat! – Florentini, et donec in amiciciam cum republica redeat, se dictis et factis ab aliquo Florentini nominis nichil speret nisi hostile et inimicabile recepturum. Et quid? Putatne me temperaturum calamo, qui, si daretur facultas, gladium non continerem? Iniquus est, qui publici hostis insidias aut impetum ad iniuriam ducit; equant bella pugnantes ; unde cum hostire prisca lingua equare sit, inimici hostes dicti sunt. Denique, in quem ius est ferrum stringere, quis reputet nefas calamum intentare? Si vera sunt, que scripsimus, secum et suis erroribus irascatur; si falsa, refellat litteris et, quod palam in eius displicentiam scriptum est, insidiosus et latitans non ulciscatur. Adhuc tantum animi tantumque virium, licet sexagesimum attigerim annum, michi superest, quod palam irruenti non cedam, sed salutem meam manu tuebor manuque, qua potero, propulsabo. Unum velim sciat, quod, cum in me, etiam si sibi pareat orbis, plus posse nequeat quam eterna Dei providentia cuncta disponens ante tempora decreverit in temporeque permittet, si incolumem me futurum previdit Deus, quicquid concipiat aut moliatur inaniter effluet. Sin autem ab eadem Dei providentia suis in manibus datus sum, certus esto me nullis cautionibus evasurum. In Dei itaque custodia me reponens scio, quod de me non plus permittet consiliis hominum, quam ab eterno decreverit. Ego nichil de consuetudinis mee modulo commutabo saltemque hanc spem ad immortalia regna deferam, quod si conceptum hoc perfecerit, me temporali privabit vita, sed perpetua consecrabit fama; se vero, cum vel ulcisci vel fugere queret infamiam, ingenti gloria, si qua paretur, eximet et eterno dedecori – ni fallor – involvet. Hec hactenus. Nunc autem gratias ago caritati tue; si me tuebitur Dei manus, ut sit vita comes, non solum egero, sed referam michique perpetuo tua dilectio ante mentis oculos agetur meos.
Velles autem scire – ut ad quesita tua veniam –, quid intelligi debeat per illam tunicam Nesseo cruore perfusam, qua poete fingunt Herculem occidisse. Sed hoc longius est, quam putes. Michi tamen est in manibus Hercules, opus quidem ingens, de quo, sicut concepi, Deo duce quatuor absolvam libros; quorum ultimus hoc, quod requiris, quantum Deus concesserit, explicabit; donec id perfecero, quia quotidie variantur cogitationes hominum, rogo mecum patientiam habeas. Nolo quidem intentionem meam, ante quam in illa parte scripsero, publicare. Interim tamen scito, quod secundum veraces hyscorias – ut refert Eusebius – Herculem in morbum incidit pestilentem et immanitate dolorum se vivum coniecit in flammas, paucis annis ante quam Helena per Paridem raperetur.
Illa autem Declamationis verba clara sunt, cum inquit Lucretia: «Egritudinem animi motusque nedum mollit tempus, sed extinguit.» Animi quidem egritudo tristicia est, quam constat, licet acerrima sit, minui et extingui temporis lapsu.
Ligustus autem nescio quid sit, nisi forsan inusitatius velimus a ligus ligustus adiectivum inflectere. Forte tamen debuit dici ligusticus a Liguria; unde teste Derivationum magistro Uguicione tale vocabulum derivatur.
Librum illum Boccacii non facile contingit reperire. Si in manus venerit meas, postquam, ubinam degas, scio, te conscium faciam. Res autem et epistolas meas miror quod tanti facias; procurabo tamen, quod aliquarum copiam habeas. Vale et me domino Salvatico, domino Karolo et Giberto recommenda, cum potes. Non erat hic Bonifacius meus et ideo non respondet.
Florentie, tertio kal. martii.
4.
Pape <Bonifatio IX.>.
[1392 -1393]
Sanctissime atque gloriosissime in Christo pater et domine, unice viventium successor Petri vereque vicarie Ihesu Christi. Scio meę parvitatis non esse dignas agere gratias pro tot et tantis beneficiis, quę michi sive meis pro me tam affluenter tantaque cum munificentia contulistis. Et – ut alia omittam, quę infinita sunt – vos in secundogeniti filii mei expectationibus me benigne veluti peculiarem filium exaudistis: vos Iacobum nepotem meum hospitali Sancti Bartholomei de Prato Episcopi prefecistis, quo non ut re propria, sed ad proprium dominus Dinus, quondam eiusdem hospitalis non director, sed diremptor, non pater, sed exclusor pauperum utebatur, imo – ut convenientiori loquar vocabulo – rapaciter abutebatur. In qua quidem re, licet pro loco, potius quam persone provisum sit, habeo tamen gratias agere, habeo et pauca pro informatione vestre beatitudinis explicare. Ago igitur gratias ex toto corde, ex tota anima mea et ex omnibus viribus meis pro hoc et omnibus, que michi nullis precedentibus mentis prebuistis.
Nunc autem audio, quod idem dominus Dinus, sacrorum canonum, quorum doctoratum profitetur, immemor – tanta est impudentia – ausus est apostolicę sanctitati suggerere, quod falsa fuerit visitatoris relatio, cuius pretextu fuit ab eiusdem hospitalis cura rationabiliter absolutus, falsam fateor, sanctissime pater, non in his, que visitator retulit, sed omisit. Omisit autem – ut arbitror –, quia magnitudine rerum impeditus aut non potuit cuncta percipere aut positis, quę satis erant, voluit pudori prefati domini Dini per quandam verecundiam indulgere. Sed notorium est ipsum, cum ferme de patrimonio nichil habeat, in ambitiosum uxoris cultum, quam nobili genere procreatam, postquam hospitalarius extitit, desponsavit, et in usum familię panem pauperum transtulisse. Omnia siquidem, quę debent hospitalarii, non negligens, sed omittens hospitale clausit et domum sumptuosissimam ędificans collabi domos pauperum exemplo turpissimo patiebatur. Antiquissimę consuetudinis fuit siugulis hebdomadibus, sabbato scilicet, cunctis pauperibus, quotquot confluxissent, unius panis pro quolibet elemosinam exhibere; hunc morem nedum sustulit, sed extinxit tantamque avariciam in omnibus exercebat, quod, cum in territorio Bononiensi conservationem unius pontis pertinaciter facere recusaret, commune Bononie redditus omnes hospitalis, qui in finibus ipsorum sunt, huius rei occasione autoritate decreti publici cunctis laudantibus occupavit. Et tamen audet ante conspectum vestre beatitudinis asserere seque per iniusticiam depositum conqueri, quem notum est longe gravissima promereri! Velit igitur apostolica sanctitas ipsum ab audientia vestra repellere vel tali sub condicione recipere suam querelam, quod non possit subornatis testibus aut occulere veritatem aut mendacium quasi rem verissimam ostentare. Nec sine causa loquor. Iam enim incepit aliquos in testes requirere, qui noluerunt sue turpitudini consentire.
Ceterum credo, quod circa gratiam Petri filii mei egregius legum doctor dominus Laurentius de Ridolfis vestre beatitudini fuit locutus et venerabilis pater meus dominus Bartholomeus Francisci vobis cuncta referet viva voce. In quibus omnibus ut gratia sit efficax, dignetur humilitatem meam benignitate solita vestra sanctitas exaudire. Conservet omnipotens Deus, qui vices suas vobis commisit in terris, sanctitatem vestram * * *.
5.
Domino Bartholomeo Francisci.
[1392]
REVERENDE in Christo pater et domine mi. Quod negocia Iacobi mei fuerint tam feliciter tamque celeriter expedita, scio vestri fuisse consilii vestrique favoris. Nunc autem videtis bonum illum dominum Dynum adhuc negocium refricare et ob id opus est michi opera vestra. Defendenda nostra iusticia est, deterrenda illius hominis improbitas et eius avaricia turpitudoque ad eius ignominiam detegenda. Quod si unquam aliquid toto conatu totisque viribus suscepistis, hanc velim causam in vestris humeris assumatis. Mitto autem vobis procuratorium ; scripsi et Andree Nerii de Vectoribus, quod – sicut precipietis – solvat tam pro hac causa quam pro bullis filii mei, quas dixit michi dominus Laurentius dominum nostrum cum oportunis clausulis sibi verbo; spero autem et favore vestro et benignitate sua ipsum facto – sicut sibi protulit – indulturum. Velitis igitur bullas expediri facere et hunc laborem pro me meaque famělia, quos vestros reputare debetis, cum patientia supportare. Nam tametsi vices ad mensuram non possimus rependere, semper tamen erimus parati pro vobis et vestris, sicut necessitas ingruet, operari. Valete feliciter.
Florentie, tertio kalend. ianuarii.
6.
<Francesco Carboni cardinali> Monopolitano.
[1392]
KARISSIME compater, frater optime, amice karissime. Iam bis – novit Deus! – decem ducatos mutuatus sum, quo subvenirem aliqualiter indigentie tue, nec adhuc potui de residuo cum aliis convenire. Nunc tandem ser Thomasius tuus et ego mittimus tibi ducatos viginti, pro quibus solvimus florenos viginti unum et solidos duodecim ad florenum. Meis utere, sicut libet. Litteras commendaticias ad Rodulphum et testificas illius notarii a maiestate domini impetravi et mitto. Hec hactenus.
Nunc autem firmiter teneas me diligere nostrum magistrum Franciscum suarum virtutum meritis velut fratrem. Sed negocia Studii sunt adeo diminuta et pro presenti anno tam expedita, quod modum sue vocationis omnino non video; timeoque, quod memoria litterarum, quas privatim scripsit, dum presideret in patria, tempore, quo dominus de Conciaco invasit Arretium, quoniam in maxima civium frequentia lecte fuerunt; et aliarum, quas ad ducem Mediolani scripsit, pollicendo salutem Vannis de Appiano in despectum et displicentiam Florentinorum et alia quedam, quorum vulgata nimis et constans hic fama est; si tentavero procurationem, quam ego tecum cupimus, interpellabunt. Nimis enim delicate sunt istorum civium aures offensionumque publicarum gravis tenaxque memoria. Tentabo tamen, si tibi sibique videbitur; et hec diluam, quanta potero diligentia, nec votis vestris deero. Aspiret, opto, fortuna, divina scilicet dispositio, que quidem deesse poterit, non voluntas. Terrent autem me plurimum quidam sui loci ordinisque, quorum aliquis in republica plurimum potest. Tu et ipse consulite. Iussa quidem pro facultate facessam. Nimis enim facerem, quod tanti viri frui possem alloquio et sua scientia quotidie de plurimis declarari, que me turbant. Hec hactenus.
Semel discussi, an amicus veritati vel amico veritas sit preferenda. Nuper etiam disputavi, nunquid plures amicos quis possit habere. Postquam magister Franciscus non dimittens physica sicut Socrates, sed physicis moralia copulans liberioribus delectatur studiis, scito, si vult nugas meas videre, et mox – ut iusserit – epistolas illas meas mittam. Forte quidem, etsi prodesse non poterunt, non nocebunt. Vale et illum plurima salute prosequitor.
Florentie, sexto id. sextilis.
7.
<Bonifatio IX.>
[1393]
SANCTISSIME in Christo pater et domine vereque vicarie Ihesu Christi. Scripsi pridie sanctitati vestre super facto Iacobi mei nepotis, quem dignata fuit vestra sublimitas ad rectoriam hospitalis Sancti Bartholomei de Prato Episcopi, diocesis Pistoriensis, elevare, explicando sincerissimam veritatem. Nunc autem, cum omnium cum admiratione, imo stupore dominus Dynus predecessor suus litteras de sequestrando dictum beneficium dicatur obtinuisse, mitto dictum Iacobum ad sanctitatis vestre conspectum supplicans, quanto devotius et cordialius possum, quatenus hanc sequestrationis molestiam, que nec de vestro mandato nec reverendi patris et domini mei Monopolitani creditur processisse, dignemini, quoniam multi preiudicii est, facere revocari et hanc vestram creaturam cum favore suscipere commendatam. Ceterum supplicationem filii vestri Pieri, quem secundum carnem genui, futurum columen decem fratrum, quos habet, dignetur vestra sanctitas exaudire, ut studio, sicut optat, insudans sperare possit a benignitate vestra maiora et ego videar continuis laboribus et inconcussa fide nonnichil in vestre beatitudinis oculis meruisse.
Florentie, die duodecima februarii, prima indictione, .MCCCLXXXXII.
8.
< Benedicto XIII.>
[1395]
EXPECTABAM, reverendissime in Christo pater et domine, singularissime domine mi, maxima cum aviditate suspensus, tuorum librorum repertorium; expectabam et illud gratissimum munus PIutarchi nostri, quod tam liberaliter contulisti. Sed primum arripuit michi taciturnitas tua, secundum incuria debentis librum illum transmittere, quem nescio si miserit. Scio autem, quod, cui tradiderit quove ille liber appulerit, nec suis nec alienis litteris michi notum est; et si compertum haberem, quis debuit esse transmissor, iam ipsum tot litteris fatigassem, quod aliquod super hoc meritus fuissem habere responsum. Utcunque tamen de illo libro successerit, mitto tibi homericam Odysseam, quam et tenere et remittere poteris, sicut voles. Deprecor autem, quod sublimitati tue grave non sit me de hystoricis, de quibus alias tibi scripsi, quantocius informare. Arsi quidem semper librorum desiderio nec incendium hoc nisi cumulata «morte remittam», ut facile cogitare possis, quanta me sitis teneat aliquando videre, si penes te sit aliquid, quod apud me non sit. Hec hactenus.
Nunc autem Robertus de Boncianis, indolis optime iuvenis michique filius et dilectus, Avinionem venit tibique tradet Odysseam. Recommendatum velim ipsum habeas. Multa quidem pro ecclesia sancta Dei tam ipse quam alii sui maiores passi sunt, ut vel ex hoc solo favorem omnium et patrocinium mereatur. In quo digneris ostendere, quanti me facias, et «si inveni» – sicuti firmiter teneo – «gratiam in oculis tuis.» Vale felix, pater optime, et, si qua possum tue magnitudini grata, memento: tuum est precipere, meum est fideliter obedire.
Florentie, die vigesimo ianuarii .MCCCLXXXXIIII.
9.
Magnificentissimo militi domino Michaeli de Rabatta honorabili maiori meo.
[1395]
MAGNIFICENTISSIMO miles, amice karissime. Gaudeo, quod sepius audiam feliciter esse tibi. Feliciter quidem non allusione fortune, sed virtutibus et probitate. Peragrasti quidem tempore non parvo Germaniam, ubi multis experimentis tuis virtutibus claruisti. Redeunti fuit onus impositum gubernationis atque regiminis Aquilesiensis ecclesie; quod quanta dissidentium animorum consolatione quantave pace traduxeris, notum est patrie, docet effectus, qui rempublicam Fori lulii fluctuantem multisque prius contentionibus divisam et scissam reverendissimo domino et patri meo domino Patriarce nuper ad regimen illud assumpto unitam et pacificam tradidisti; que res quanti fuerit, quicquid alii iudicent, ego maximam reputabo. Potuisti siquidem – quod arduum est – feroces et pene barbaros homines quadam unanimitate componere et ad tranquillitatem de contentionis inveterate turbine revocare. Hec hactenus.
Nunc autem ad propria veniam. Obtinui pro Leonardo filio meo canonicatum et prebendam ecclesie Paduane, quam olim cardinalis Sancti Petri, dum viveret, possidebat. Hoc te pridem absente magnifico domino meo notum feci; nec tamen in animum induxit suum, ut exinde removeret intrusum. Scio, quod multis debitor est; scio, quod multis indigeat; scio, quod multos habeat servitores, inter quos fide et devotione non reputo me postremum. Et si licet dominorum gesta discutere, inter amicos deberet esse p[rimus], qui in fi[de] * * * * * * niteretur. Velim igitur hoc tibi cordi fore. Tu communis [domin]i mores, tu molles aditus et tempora nosti; arreptoque tempore potes multa perficere. Precor, ut hoc onus assumas, ut tuo beneficio possim, quod iustum est, consequi et in substentationem gravissime familie mee hoc munus habere. Vale felix et mei memor.
Florentie, pridie ydus sextilis.
Tuus Colucius Pyeri de Salutatis cancellarius florentinus.
10.
<Manueli Crisolore>.
Ex originali manu Colutij scripto.
[1397-1399?]
MULTA vocabula multaque nomina propria latinitas aspirat; quo quidem utimur maxime in dictionibus grecis. H vero, quam nostri diffiniunt aspirationis notam, non habetis. Utimini quidem pneumatibus, dassia scilicet et sigli, que scribitis super primis syllabis dictionum, quas per ellades vel per ro incipiunt vel vocalem. Vellem autem scire, nunquid per dassia vel sigli sic intelligitis aspirationem, quod recte scribenda sint vestra nomina propria, quibus illas notulas non ascribimus, per h; et similiter appellativa. Variant quidem in hoc scriptores. Hector enim, Homerus et Hesiodus communiter aspiramus. Aiax autem, Achilles, Eneas et alia multa simpliciter scribimus. Cures ergo velim, si quid habes, quo me certum efficias, quid rationabiliter sim scripturus. Vale.
Colucius.
|