S t a t u t a 
C o m m u n i s
B u g e l l a e

R U B R I C A   X I I I I
D E   H A B I T A T O R I B U S
E T   U I C I N I S .

________________________________

239.

[I]
QUALITER ET CUI
TENENTES A COMUNI
SINE VENDERE
POSSINT PENA.

Statutum est quod aliqua persona non debeat nec possit uendere alienare canbire aliquas terras uel possessiones de quibus dat fictum comuni bugelle nisi de licentia et consenssu credentie et qui contrafecerit soluat bannum sol. XX. et emptor amitat rem emptem et perueniat in comuni bugelle et emptor et venditor teneantur et debeant dare communi pro inuestitura pro quolibet. denarios. XII. pro qualibet precij dicte possessionis uendite siue canbite et consules non possint inuestire alicui qui non sit habitator et subditus comuni bugelle in fodris dacijs. et omnibus alijs scuffis et honeribus communis et si contra fecerint ille investiture contra predicta facte sint casse irrite et nullius valoris. Et possessiones perueniant in dictum comune pleno jure.

240.

[II]
STANTES IN BUGELLA
UICINENTIAM FACERE DEBENT.

Item statutum est quod omnes qui habitauerunt in bugelle faciat uicinencias sicut alij sui uicini nisi juste se defenderet inde.

241.

[III]
HABITATORES QUALITER
SINT RECIPIENDI.

Item statutum est quod aliquis homo non recipiatur in habitatorem comunis bugelle nisi sit de uoluntate credencie et nisi prius fecerit bonam et ydoneam securitatem emendi domum uel aliam possessionem ad uoluntatem credencie. infra sex mensses post quam receptus fuerit et uenerit stare in bugellam. Infra unum menssem post quam receptus fuerit et nisi promiserit perpetuo stare et permanere et steterit in bugella cum familia sua et obligauerit domum uel possessionem pro predictis attendendis et dederit albalistam uel albistas comuni ad uoluntatem credencie. et qui contra in aliquo fecerit non sit habitator nec pro habitatore habeatur et domos et possessiones si quas emerit ipso facto perueniant in comune bugelle pleno jure.

259.

[XXI]

Item statutum est quod aliquis non possit recipi in habitatorem communis bugelle nisi prius steterit et habitauerit in bugellam cum sua familia per annos decem continue.

260.

Item statutum est quod aliqua persona vndecunque sit non possit nec debeat recipi in habitatorem comunis bugelle. hinc ad XX. annos. et si aliqui reciperentur infra dictum terminum pro habitatoribus non habeantur nec teneantur.

270.

[XXXII]

Item statutum est quod aliqua persona cui non sit mota questio ratione habitarie comunis bugelle. per Otinum Villanum et Guillielmum de ferariis, sindicos et procuratores, comunis. ad hoc specialiter deputatos. anno currente MCCCXXIII. non possit recipi nec haberi dicti comunis aliqua ratione uel causa usque ad annos. XX. subsequentes. nec supra ipso statuto aliquatenus dispensari. nec poni in credentia quod fiat contra predictum statutum. Et consules qui ponerent in credentia nec poni permitterent. soluant bannum pro quolibet et qualibet uice. libr. X. et qui consuleret contra predictum statutum sit cassa et irrita et nullius valoris atque momenti. et receptus non habeatur pro habitatore ipse nec filij nec heredes perpetuo.

242.

[IIII]
QUI PROHIBEANTUR
ACQUIRERE IN BUGELLA
ET QUIBUS SIT
UENDERE INTERDICTUM.

Item statutum est quod aliqua persona que non habitet in bugella cum familia sua et faciat uicinentiam sicut alij uicini et que non soluat fodra et banna comuni bugele et qui non sit habitator communis bugelle secundum formam aliorum statutorum non possit nec debeant emere acquirere neque succedere neque in solutum nec in doctem extimatam nec inextimatam accipere aliquam domum neque possessionem in bugella neque in eius curte siue territorio neque neque alias possessiones quas habent homines de bugella in curte et territorio vernati. Et qui contrafecerit domus siue possessio taliter aquissita contra predicta deueniant in comune bugelle et sic omnes credenciarii ad sancta dei evangelia atendere Jurauerunt.

244.

[VI]

Item statutum est quod aliquis homo uel femina de bugella non possit nec debeat uendere alienare donare neque iudicare nec in infiteosim concedere aliquam domum uel domos terras uel possessiones. Iacentes in territorio et curte bugelle et uernati. alicui persone uel personis. comuni. collegio uel uniuerssitati. que non sint de bugella. Et non soluant banna fodra et alias impossiciones cum hominibus bugelle et qui non sit habitator Et subditus comuni bugelle in fodris. dacijs. condicijs et omnibus alijs honeribus realibus et personalibus. et mistis et alijs quibuscumque. et qui contra fecerit teneatur dare comuni precium rei vendite pro pena et banno. et vltra hoc perpetuo sit infamis. Ita quod ipse nec eius filij ad aliquos admittantur honores. nec possit habere ipse nec eius filij aliquod officium vel beneficium bugelle. Et qui contrafecerit soluat bannum. libras. X. pp. Et emptor perdat ea que emerit et perveniant in comune bugelle. Et ita per omnia ut supra legitur machalua seruitor comunis bugelle de uolutate et consenssu omnium credenciariorum et super eorum animas Jurauit ad sancta dei euangelia hoc statutum firmum et ratum habere et tenere quod statutum confirmatum est per dominum Episcopum Vercellensem.

247.

[VIIII, X]

Item statutum est quod si contingeret quod aliqua persona de bugella uel stans siue habitans in bugella venderet alienaret aliquo titolo alicui persone uel personis comuni collegio uel uniuersitati aliquas terras uel possessiones quas nunc habet uel de cetero habebit in predictis curijs territorio bugelle et uernati. et emptor siue aquisitor nollet soluere uel aliquo modo se deffenderet quin solueret fodra et monia onera et inpossitiones suprascriptas sibi inpossitas per dictum comune bugelle. quod venditor siue dator ipsarum terrarum uel possessionum teneatur ipsa fodra et honera substinere cum comuni et hominibus bugelle. et nichil hominus dicte possessiones perueniant in comune bugelle secundum formam aliorum statutorum.

248.

[XXIX]

Item statutum est quod aliquis qui non sit habitator bugelle non possit nec debeat habere aliquam graciam emendi siue aliquo titulo uel forma aquirendi aliquem possessionem alicuius hominis de bugella super territorio bugelle et uernati. Et consules per eorum sacramentum non permitant poni in credentia quod dicta gracia ei vel eis fiat et qui possuerit in credentia. soluat pro quolibet et qualibet uice sol. XL. pp. et qui conscilium dederit super predicta prepossita quod fiat gracia de predictis soluat pro quolibet. et qualibet uice simile bannum. et consules teneantur excutere dicta banna ante quam exiant de credentia de quibus bannis nullam possint habere graciam et qui consuleret contra predicta quod aliqua gracia fieret de predictis illa responssio uel conscilium sic datum uel reformacio sic facta sint casse irrite et nullius ualoris atque momenti.

267.

[XXXI]

Item statutum est quod aliquis homo vel femina de bugella non possit nec debeat vendere alienare donare neque judicare nec indotem uel insolutum. seu quoque alio alienationis titulo dare seu contrahere uel obligare aliquam domum uel domus terras uel possessiones iacentes in territorio et curte bugelle et vernati. alicui person uel personis comuni collegio uel vniuerssitati que non sit de bugella et non soluat banna fodra et alias inpositiones cum hominibus bugelle et qui non sit habitator bugelle secundum formam aliorum statutorum. Et qui contrafecerit soluat bannum librarum. X. pp. Et vltra hoc teneatur omnas suas terras et possessiones indotem datas et obligatas contra superius ordinata vendere pro eo precio quod estimate fuerint per estimatores comunis bugelle. infra tres mensses postquam fecerint contra predicta. homini abitatori bugelle et si contra factum fuerit. hemptor et ille qui acceperit insolutum perdat ea que emerit et que insolutum aceperit et perveniant in comune bugelle. Et ille qui acciperit in dotem. si atendere recusauerit et facere venditionem non promiserit et fecerit uel non potuerit prout supra continetur similiter perdat ea que acceperit in dotem et perueniat in comune bugelle. Et ita per omnia ut supra legitur Machalua servitor comunis bugelle de volumptate et consensu omnium credentiariorum et super eorum animas jurauit ad sancta dei euangelia hoc statutum firmum et ratum habere et tenere. Quod statutum confirmatum est per Dominum Episcopum Vercellensem.

243.

[V]
RATIONE TEMPORIS
UEL ORIGINIS NON EFFICITUR
QUIS INCOLA BUGELLENSIS.

Item statutum et ordinatum est quod aliqua persona undecumque venerit que nunc habitat uel que de cetero habitauerit in bugella per quantumcumque tempus habitauerit In dicto loco bugelle non habeatur nec teneatur pro habitatore ipse nec eius heredes nisi prius receptus fuerit in habitatorem secundum formam aliorum statutorum. Ratione originis vel nativitatis eciam si stetisset et habitasset in bugella postquam venisset ibi ad habitandum uel eciam postquam ibi natus fuisset per spacium X. annorum. XX. XXX. XL. seu eciam tanto tempore de cuius contrario non existeret memoria.

245.

[VI]
STANTES IN BUGELLA
PRO FACULTATIBUS DEBENT
HONERA SUBSTINERE.

Item statutum et ordinatum est quod omnes et singuli homines de bugella et stantes ed habitantes ibidem debeant soluere et substinere cum communi et hominibus bugelle omnia fodra et onera eis et cuilibet ipsorum impossita et que de cetero imponentur per comune et homines bugelle pro terris et possessionibus et bonis quas nunc habent et de cetero habebunt in curte et territorio bugelle et Vernati.

268. Item statutum et ordinatum est quod quilibet habitator comunis bugelle. qui non stet et habitet in loco bugelle. non possit nec debeat recusare quin soluat honera. et impositiones comunis bugelle. Et si contrafecerit ipso jure amittat habitariam. nec vlterius habeatur pro habitore. et consules teneantur ei denuntiare dictum statutum.

246.

[VII]
TERRE DE BUGELLA
ET VERNATI QUE SUNT
HOMINUM DE BUGELLA
DEBENT CUM COMUNI
BUGELLE HONERA
SUBSTINERE.

Item statutum est quod omnes terre et possessiones dictorum hominumde bugella quas nunc habent et de cetero habebunt in dictis curijs et territoriis bugelle et uernati. sint ex nunc tacite et expresse obligate comuni et hominibus bugelle pro fodris et oneribus et scuffis et alijs inpossitionibus soluendis et substinendis comuni et hominibus bugelle.

249.

[VIII]
FATIENTES CONFEDERATIONEM
PER CONSULESPUNIANTUR.

Item statutum est quod aliqua persona de bugella siue stans habitansibidem cuiuscumque condicionis aut status existat non debeat nec pressumatfacere aliquod sacramentum nec confederacionem cum aliqua persona et personis comuni collegio et uniuerssitate nisi illus sacramentum et confederationem quod et que facient omnes homines bugelle unanimes et concordes et totum comune eiusdem loci integraliter. Et illa persona que contra fecerit extraatur de conscilio de credentia et uicinancia. et si quod dampnum ei fieret non restituatur ei per comune bugelle et sit exclussus ab omni honore et utilitate comunis bugelle. Et ultra hoc soluat pro pena et banno pro qualibet edomada. In qua perseuerauerit In dictis sacramento et confederatione. sol.C. pp. quousque adnegauerit in credencia. bugelle. ad uoluntatem ipsius credencie confederationem et sacramentum factam et factum. Et si qua persona ullam fecisset confederationem uel sacramentum debeat manifestare infra .XV. dies consulibus comunis bugelle alioquin sub jaceant penis suprascriptis. Et consules teneantur Inquirere contrafacientes siue factum fuerit tempore eorum consulatus uel non et ab eis et a quolibet eorum exigere penas et banna et denunciatores tenere priuatos. Et consules teneantur per eorum sacramentum quod non possint poni nec concionari. In credencia nec in conscilio tempore eorum consulatus quod dictum statutum cassetur nec quod aliquid fiat contra dictum statutum et qui concionauerit contra aliquid soluat bannum pro qualibet uice sol. XX et qui aliquam fecerit responssionem soluat simile bannum et responssio contra hoc facta sit cassa et nullius valoris.

250.

[VIIII]
PARATICA ET HOMINES
COMUNI BUGELLE UELCONSULIBUS
ADVERSANTIA PUNIANTUR.

Item statutum est quod si fuerit aliqua mestralia siue paraticum siue aliqua specialis persona. siue sit de mestralia siue non uel de paratico siue non que fuerint rebelles et inobedientes comuni. consulibus uel credencie bugelle extraatur de conscilio et credencia et uterius non admitatur donec rebelles et inobedientes fuerint et hoc si per XV. dies perseuerauerint inobedientes. Ita tamen quod aliquis de bugella non possit nec debeat aliquid ab ipsis emere uel uendere nec aliquod mercatum facere cum ipsis de hiis que pertineant ad illud officium siue mestraliam de quo uel de qua rebelles fuerint et inobedientes dicto comuni et qui contrafecerit soluat pro quolibet et qualibet uice sol. XX. et consules teneantur ex sacramento ponere custodes publicos et privatos et excutere predicta banna.

251.

[X]
DE LANA PROHIBITA
SEU COLORE NATURALI MUTATO.
PANNUM QUIS FACERE SEU
UENDERE NON PRESUMAT.

Item statutum est quod aliqua persona de bugella siue stans uel habitens in bugella non ponat nec poni faciat in panno de albaxio pila bouis vace uel capre tinta uel colorata siue non tinta alterius coloris quam sit. uel aliqua alia pila prohibita nec aliquam lanam tinctam tractam de suo colore naturali et qui contrafecerit soluat pro quolibet et qualibet vice sol. X. pp. et perdat pannum. et bannum et pannum perueniat in comunis et quod nullus homo debeat dare suam lanam ad batandum alicui persone que non fecerit saluitatem coram consulibus quod non laborabit aliquam ex predictis kanis prohibitis. et qui in aliquo contrafecerit soluat bannum predictum et perueniat in pena dicti statuti. et quod nulla persona. vendat uel uendere faciat. in bugella nec etiam tenere in mercato bugelle pannum. In quo sit aiqua ex predictis. Et qui contra in aliquo fecerit soluat bannum ut supra et perdat pannum et perueniat in comuni et quilibet possit eos accusare et denunciare et capere pannum. dum modo consignet consulibus et habeat suam partem banni et panni. et consules teneantur dictos denunciatores et accussatores tenere priuatos. et contra omnia predicta inquirere.

252.

[XI]
NON SIT CONSUL PARATICI
NON EST DE BUGELLA.

Item statutum est quod nullum collegium siue paraticum possit leuare aliquem consulem qui not sit de bugella et habitator bugelle. Et qui contrafecerit soluat bannum pro qualibet vice et quolibet collegio sol. XX. pp. et predictus consul cassetur.

253.

[XII]
QUID IURENT CONSULES
PARATICORUM CONSULIBUS
DE BUGELLA. ET QUID
CONSULES COMUNIS
FACERE TENEANTUR.

Item statutum est quod consules comunis teneantur omni anno tempore quo recipiunt seguertas facere. Iurare ad sancta dei euangelia omnes consules cuiuslibet collegij siue paratici loci bugelle quod ipsi consules nec aliquis ipsorum de collegio vtentur aliquibus statuti nisi aprobatis per comune bugelle et consules teneantur facere fieri unum librum in quo ponantur omnia statuta paraticorum comprobata. per comune et hoc intelligatur quod non vtentur aliquibus statutis uel ordinamentis qui sint contra honorem et vtilitate, comunis bugelle.

254.

[XIII]
HABITANTES EXTRA PORTAM
QUOD SACRAMENTUM
FACERE TENEANTUR.

Item statutum est quod omnes habitantes extra portas bugelle. debeant facere saluitatem et Iurare accusare omnes rumpentes et menantes rugiam prope canales per. quatur perticas. et facientes aliquod dampnum alicui uel comuni. et quod non receptabunt nec ement aliquod buschum captum uel portatum per aliquem personam. et si siuerint aliquem portentem uel recipientem uel ementem extra portas bugelle accusabunt consulibus Infra VIII. dies post quam siuerint et consules super hijs teneantur inquirere.

255.

[XIIII]
AD CREDENTIAM
NON DUCATUR QUI
NON FUERIT HABITATOR.

Item statutum est quod nullus consul alicuius collegij possit ducere aliquem in credenciam qui non sit recpetus in habitatorem bugelle Et qui contrafecerit soluat bannum sol> XX. pp.

256.

[XV]
QUANDO MASNENGI
UT FATIANT SALUITATEM
PER DOMINOS SINT
CONSULIBUS PRESENTANDI.

Item statutum est quod omnes et singuli tenentes uasallos in bugella pressentent ipsos consulibus bugelle, adjurandum saluitatem usque ad natiuitatem domini, et qui eose postea firmauerit. Infra. XV. dies post quam eos firmauerit. et qui contrafecereit soluat bannum pro quolibet et qualibet vice.sol.V.et pro quolibet mensse sol.V. pp.

257.

[XVI]
FORENSIS HABITANS
IN BUGELLA COMUNITATIBUS
NON UTATUR DONEC
SECUNDUM STATUTA
PRESTITERIT CAUTIONEM.

Item statutum est quod aliqua uel....Vniuerssitas de extra bugellam que nunc state de cetero uenerit habitandum et standum in bugella. siue in eius curte et territorio non possit nec debeat pascare nec boscare In comunibus et buschis et pascuis bugelle nec super eius curte et territorio nisi prius fecerit bonam et ydoneam securitatem de soluendis comuni et hominibus bugelle. fodris sacijs scuffis et alijs impossicionibus, sicut alij homines stantes et habitantes in bugellam et qui contrafecerit soluat pro quolibet et qualibet vice sol.XX.pp. et consules per eorum sacramentum. Incontinenti expellere et expelli facere teneantur pascantes et boscantes et contra predicta facientes.

258.

[XVII]
PENA DOMINORUM
ET HABITANTIUM
EXTRA PORTAS.

Item statutum est quod nullus debeat habitare cum familia sua a canalibus superius et qui contrafecerit soluat bannum pro qualibet edomada qua ibi steterit postquam ei perceptum fuerit quod non stet sol. XX.pp. Et si quod dampnum ei fieret stando ultra ipsam finiam non emendetur sibi a comuni nec possit stare a parte berloni extra portas placij. et consules teneantur Inquirere et precipere sub dicto banno si eis fuerit denunciatum et quod non possint habere gratiam a credencia uel consulibus nisi fecerit bonam securitatem domini caxinarum quod stantes et habitantes in dictis caxinis non faciant dampna alicui persone et si contrafecerit quod soluant banna duplicata. secundum quod facerent alij homines. et aliter non possint habere licenciam a credencia et restituere dampna duplicata: et quod non possint tenere prochos capras neque agnellos sub banno sol.X.pp. pro qualibet bestia et quilibet possit accussare et teneatur privatus si acussatori placuit.

261.

[XVIII]
QUI SEQUELAM FACERE
TENEANTUR ET PENA NON
FATIENTIBUS ORDINATA.

Item statutum est quod omnis homo qui habitauerit in bugella uel super eis territorio.a.XV. annis usque ad.LXX. faciat et juret sequelam In manibus consulum comunis et qui eam non fecerit post quam preconizatum fuerit soluat bannum sol. II. pro qualibet edomada qua steterit. et postea eam feaciat et consules teneantur dicta banna excutere infra .XV. dies. et non possint dare licentiam alicui et teneantur de predictis inquirere et debeant Iurare quod non capient nec portabunt de bladis rapis vuis fructibus arborum de feno nec erba de lignis nemoribus rebus comunis bugelle nec alicuius hominis de bugella super curia et districtu begelle. et quod non dabunt conscilium. auxilium. bannitis dicti comunis et si uiderint alios eis dantes ipsos teneantur per eorum sacramentum accussare.

262.

[XIX]
NON UTANTUR STATUTA
PARATICHA, NISI A COMUNI
SPECIALITER APPROBATIS.

Item statutum est quod si aliqua persona de bugella cuiuscumque paratici siue collegij. siue mestralie sit. siue de messarijs et bubulcis. siue de notarijs. uel de becarijs uel de mercatoribus uel de calegarijs uel de pellicarijs. aut de testoribus fuerit inhobediens uel rebellis suo paraticho siue collegio et noluerit attendere et obseruare statuta et ordinamenta sui collegij. iusta et racionabiliter facta et per comune aprobata et erit inhobediens preceptis suorum consulum. Iuste eis factis non teneatur nec habeatur pro uicino. sed sit exculssus ab omni comodo et vtilitate comunis nec sit nec esse debeat de conscilio nec de credencia nec debeat habere aliquod officium comunis. Et hoc intelligatur. nisi dicta statuta et ordinamenta essent facta contra honorem et vtilitatem comunis et hominum bugelle.

263.

Item statutum est quod omnia statuta et ordinamenta cuiuslibet paratici siue collegij debeant legi in publica credencia. et tunc ibi aprobantur statuta conueniencia et bona. et contraria cassantur et irritentur Et quod illud paraticum siue collegium quod faceret inter se aliqua pacta siue conuenciones contra ea que preciperentur per consules comunis. soluat bannum. sol. LX.pp. pro qualibet edomada qua perseuerarent et postea sint cassa et irrita. Et consules teneantur facere legi illa statuta infra natiuitatem domini.

264.

[XX]
PRETIUM OLEARIJS
PRO FATIENDO
OLEO COSTITUTUM.

Item statutum est quod omnes olearij. qui habitant in bugella teneantur et debeant primo facere oleum hominibus de bugella. quam forenssibus pro denar. VII pilatam. Et teneantur consules facere hoc per eos obseruari et qui contrafecerit soluat bannum pro qualibet uice. sol. V. et quisque possit accussare et habeat suam partem banni. et qui daret plus soluat bannum sol. II. et consules teneantur inquirere sicut de ludo si eis denunciati uel acusati fuerint.

265.

[XXI]
PRO QUANTO TESTORES
PANNUM ET TELAM
FACERE TENEANTUR.<BR>
Item statutum est quod omnes testores habitantes in bugella teneantur et debeant facere telam hominum de bugella antequam forenssium silicet parietem riste subtilis. pro denar. XVI. et riste grosse. pro denar. XIIII.or et stupe. pro. den. XII. et pecagnonorum. pro. denar. X. et non plus. Ed de pariete panni albi habeat. denar. VIIII. et de nigro denar X. Et non plus. et qui contrafecerit soluat bannum pro qualibet vice. sol. quinque. et qui plus inde dederit soluat simile bannum nec debeat aliquid capere de spolis nec de ordimento. et consules teneantur hoc facere obseruari. et contrafacientes inquirere tamquam de ludo. si eis denunciati uel acusati fuerint.

266.

[XXII]
ADVOCANTES ET
PROCURANTES
CONTRA COMUNITATEM.

Item statutum est quod aliquis de bugella qui habitet in bugella non debeat nec pressumat esse syndicus procurator nec actor nec advocatus alicuius uel aliquorum contra honorem et bonas consuetudines comunis et hominum bugelle et qui contrafecerit sit penitus exclussus ab omni honore comodo et vtilitate comunis bugelle et non sit de credencia nec de conscilio nec habeat aliquod officium comunis. et si aliquod dampnum ei fieet non emendetur ei nec restituatur per predictum comune. et soluat bannum pro quolibet et qualibet vice sol. LX. pp.

269.

[XXIII]
EXTRANEUS QUI NON
TENUIT TOTA YEME
PASCARI COMUNITATIBUS
NEQUEAT IN ESTATE.

Item statutum et ordinatum est quod non liceat aliqui persone habitanti in bugella. tenere bestias aliquas in pascherijs uel alpibus bugelle nisi dictas bestias tenuisset et custodiuisset in dicto loco bugelle. tota igeme. uel nisi ecciam stet et habitet in loco bugelle. et nisi esset de bugella. uel receptus habitator bugelle. Et qui contrafecerit. soluat pro qualibet ebdomada. sol. XX. pp. Et consules teneantur inquirere quotiens eis fuerit denuntiatum et tenere denunciatores priuatos.