<<< conspectus carminum

B  I  B  L  I  O  T  H  E  C  A    A  U  G  U  S  T  A  N  A

	Carmina Cantabrigiensia ca. 1050
		C a r m i n a C a n t a b r i g i e n s i a Textus: Monumenta Germaniae Historica Die Cambridger Lieder ed. K. Strecker, Berlin 1926 _____________________________________________   Carmen I Gratuletur omnis caro     Christo nato Domino, qui pro culpa protoplast     carnem nostram induit, ut salvaret, quod plasmavit     Dei sapientia.   ____ Carmen II Melos cuncti     concinnantes     gratiarum actiones     solvimus <factori>, aciem qui     nostre mentis     roboravit ad cernendum     summi patris     coeternum verbum, 5 per quod cuncta     restaurantur     et reguntur elementa,     mira cuius     bonitate atque dono     salutem haurimus.   ____ Carmen III 1 Voces laudis humane curis carneis rauce non divine maiestati cantu sufficiunt, 2a Que angelicam sibi militiam in excelsis psallere sanctam iussit 5 simphoniam 2b Necnon variam mundi discordiam se movendo concordem dare fecit 5 armoniam; 3a Que imperium confirmando Romanorum suos agnos 5 fonte lotos a luporum morsibus pia pace custodivit. 3b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Hos Cuonradus pius unctus Domini iam defendit imperando; 4a Quem providentia Dei preclara predestinavit et elegit, 5 regere gentes strennue Davidis exemplo Messieque triumpho. 4b Ortus avorum stemmate regum per iunioris gradus etatis 5 proficiebat regiis moribus et factis, ut probavit eventus. 5a Tiro fortis et fidelis, passus <com>plures mundi labores, 5 propinquorum causas et amicorum haud secus quam suas desideravit cunctis viribus iuvare 10 pro possibilitate. 5b Pater ut suum nutrit natum, nunc adolando, nunc flagellando, 5 tempestates mundi per varias Christus hunc probavit, ut didicisset prona pietatis scala 10 condescendere reis. 6a Post Heinrici mortem omni deflendam gregi catholicorum 6b Hunc rex regum fidum ecclesiarum iussit fore patronum. 7a Hunc Romani principatus cuncti mox elegere sibi defensorem 5 et propugnatorem fortem orthodoxorum. 7b Gaudent omnes circumquaque gentes gratias Christo dantes, qui viduarum 5 atque pupillorum audit voces suorum. 8a Age, gaude Roma, urbium domna, cum consensu cleri devoto 5 te Cuonradi precepto subdi, qui non tantum suas, sed affective <cunctas> omnium subditorum 10 querit utilitates. 8b Ad haec publicarum principes rerum et private dediti vite, 5 iure tenti familiari, vitam et salutem imperatori nostro poscite Cuonrado, 10 christo Dei electo. 9 Laus sit regi seculorum, patri, nato, pneumati sancto, 5 cui soli manet imperium, honor et potestas, quem angelorum laudes hominum et voces 10 laudant rite per evum.   ____ Carmen IV Laudes Christo actae. 1a Grates usiae solvimus supremę, cui nihil accedit neque recedit, 5 omnia continenti, + non conitente invisibili Domino. 1b Cuncta qui initio creavit ex nihilo, suam et hominem formavit ad imaginem 5 vice dampnatorum angelorum sui ordinis decimi. 2a Hinc stimulatus serpens antiquus suasit amarum mandere pomum, 5 quo nos omnes, heu, mortales subiacemus dire mortis imperio. 2b Factor sed sue condolens facture misit huc filium sibi coeternum, 5 tectum forma sub servili, rem mendaci . . . . . . . . . . . . 3a Virgo Maria maris stella, feta de celo pneumate sancto, 5 edidit salo tempestuoso lucem sempiternam, salvatorem Christum Dominum sanctissimum. 3b Postquam innumera fecit signa, tollerat sputa, alapas, flagella, 5 crucis inhonestam patitur mortem, ponitur in sepulchrum, adit infernum, frangit mortis imperium. 4a Tertia die surgit a morte, trahens microcosmum ad semet ipsum, 5 scandit omnes super celos; nunc a dextris sedet patris altithroni. 4b Inde venturus potens est Deus oves salvare, hedos dampnare, 5 has in celis gavisuras, hos in penis luituros pro meritis. 5a Non longo post discipulis in conclavi congregatis spiritus etherea imbuit aura 5 pectora beatorum individue trinitatis fidelium. 5b Qui pergentes predicabant: «Pater, natus, sanctus spiritus simplex usia personis distincta, 5 unus est hic Deus, temporis expers, sumens matre principium. 6a Unum baptisma fides et una, Deus et hominum pater cunctorum, 5 qui super omnes est potentes exaltatus et benedictus in secula». 6b Hinc vos omnes precor, fideles: mecum eternum psallite Deum 5 sono tantum non chordarum, sed canoro iubilo, 7a Quo nos omnes se laudantes semper salvet et conservet 5 ad honorem sui nominis incliti hic et in eterna maiestatis triumphali potentia. 7b Nunc, o summi cives celi nec non sancti vos prophete 5 et bis seni principales apostoli, martires, confessores, virgines omnes, adiuvate nos precibus. 8 Sit prepotenti laus creatori patri, filio, pneumati sancto 5 nunc et in eternum sempiterna creature letitia.   ____ Carmen V MODUS QUI ET CARELMANNINC. 1 Inclito celorum     laus sit digna Deo, 2a Qui celo scandens soli regna visitavit redempturus hominem 5 maligni seductum suasione vermis. 2b Quem, quis qualis quantus quid sit, ratione gestiens rimari, 5 inmensum quem scias, benignum, potentem. 3a Patris verbum caro factum, mundi lumen tenebras superans 5 puellam regalem matrem fecit Mariam. 3b Castam intrans carnem sumpsit, qui peccati maculam non novit, 5 ut unus regnaret factus homo Deus. 4a Ioseph iustus quem accepit angelico doctus verbo, 5 regem regum agnovit maximum. Angelus pastorum monstrat gregi Deum. 4b Celum torquens, astra regens, involutus pannis plorans 5 rusticorum tecmina pannorum pertulit, qui cuncta potestate protulit. 5a Quem Herodes regno timens instrumentis bellorum quesivit 5 perdendum, hunc magi munere querebant, 5b Stella duxit quos fidelis, donec, puer erat ubi, contulit; 5 intrantes dederunt munera supplices. 6a Monstrant auro regem esse, presulem designant thure, mirram signum tumulo 5 tribuere Domini. 6b Hunc Iohannes baptizavit unda pulchri Iordanis, et vox patris natum iussit 5 exaudiri populis. 7a Hic clara natus matre dedit signa, celorum demonstrans se fore Deum. 5 Aqua suam gaudens mutat naturam, et convivis unda mitis versa vinum placuit. 7b Lazarum terre tenebris conclusum amissum sumere precepit flatum, 5 ut qui seva committat piacula, dum laborat emendando, mortis surgat tumulo. 8a Iuvenem, quem reliquit vite flamen, dum turba urbe portat luctuosa, 5 surgere iubet mortis victa lege, quo loquele det iniuste hoc exemplum venie. 8b Puellam vite lumine privatam in domo vite restauravit verbo, 5 cogitando qui peccavit animo, discat Deo confiteri tecta mente crimina. 9a Hic in cruce pendens quos creavit princeps regum redemit, inferni confregit vectem 5 alligando principem. 9b Rex resurgens morte victor fulget ascendendo, thronum tenet, quo coronas sanctis 5 coronandis imponit. 10a Spiritum hinc sacrum sibi coeternum nuntios transmisit consolari bissenos, 5 quo linguis loquendo novis gentibus non timidi verba vite predicarent, que Iudea sperneret. 10b Agmina celorum gaudeant, quod incola, quem gignebat virgo, presidens in celo, 5 tincta veste de Bosra, gentium redemptio terram, polum, ignem, pontum rex in pace componit. 11 Regnum cuius finem nescit, sceptrum splendet nobile, celo sedens, 5 mundum implens, factor facta continens.   ____ Carmen VI De Lantfrido et Cobbone. (cf.: Appendix III) 1a Omnis sonus cantilene     trifariam fit. Nam aut fidium concentu sonus cnstat pulsu plectri manusve, ut sunt discrepantie vocum variis chordarum generibus; 1b Aut tibiarum canorus     redditur flatus, fistularum ut sunt discrimina, queque folle ventris orisque tumidi flatu perstrepentia pulchre mentem mulcisonant; 2a Aut multimodis gutture canoro idem sonus redditur plurimarum faucium, hominum volucrum animantiumque, sicque in pulsu guttureque agitur. 2b His modis canamus carorum sotiorumque actus, quorum <in> honorem pretitulatur prohemium hocce pulchre Lantfridi Cobbonisque pernobili stemmate. 3 Quamvis amicitiarum genera plura legantur, non sunt adeo preclara ut istorum sodalium, 5 qui communes extiterunt in tantum, ut neuter horum suapte quid possideret <nec> gazarum nec servorum nec alicuius suppellectilis; 10 alter horum quicquid vellet, ab altero ratum foret; more ambo coequales, in nullo umquam dissides, quasi duo unus essent, 15 in omnibus similes. 4 Porro prior orsus Cobbo dixit fratri sotio: «Diu mihi hic regale incumbit servitium, 5 quod fratres affinesque visendo non adeam, immemor meorum. Ideo ultra mare revertar, unde huc adveni; 10 illorum affectui veniendo ad illos ibi satisfaciam». 5 «Tedet me», Lantfridus inquit, «vite proprie tam dire, ut absque te solus hic degam. Nam arripiens coniugem 5 tecum pergam exul, tecum, ut tu diu factus mecum vicem rependens amori». Sicque pergentes litora maris applicarunt pariter. 10 Tum infit Cobbo sodali: «Hortor, frater, maneas: redeam visendo <te> en vita comite; unum memoriale 15 frater fratri facias: 6 Uxorem, quam tibi solam vendicasti propriam, mihi dedas, ut licenter fruar eius amplexu.» 5 Nihil hesitando manum manui eius tribuens hilare: «Fruere ut libet, frater, ea, ne dicatur, quod semotim nisus sim quid possidere.» 10 Classe tunc apparata ducit secum in equor. 7 Stans Lantfridus super litus cantibus chordarum ait: «Cobbo frater, fidem tene, hactenus ut feceras, 5 nam indecens est affectum sequendo voti honorem perdere; dedecus frater fratri ne fiat.» Sicque diu canendo post illum intuitus, 10 longius eum non cernens fregit rupe timpanum. 8 At Cobbo collisum fratrem non ferens mox vertendo mulcet: «En habes, perdulcis amor, 5 quod dedisti, intactum ante amoris experimentum. Iam non est, quod experiatur ultra; ceptum iter relinquam.»   ____ Carmen VII Cantilena in Heribertum archiepiscopum Coloniensem. 1a Qui principium constas rerum, fave nostris piis ceptis 5 atque mentis plectrum rege, precamur, rex regum.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus 10     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 1b Inmortales celi cives, pia prece nos mortales, 5 iam concives vestros, commendate redemptori.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus 10     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 2a Fibris cordis caute tentis melos concinamus, partim tristes, 5 partim letas causas proclamantes de pastore pio ac patrono Heriberto.     Pater, nate, 10     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 2b Quem etate iuvenili Deus preelegit sibi servum 5 valde fidum bona super pauca, supra multa tandem ministrum constituendum.     Pater, nate, 10     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 3a Mane etatis puer bone indolis sarculo verbi vinea Christi 5 libens studuit, sciens sibi tandem denarii premia dari. Scolis sublatus 10 fit cancellarius . . . . . . . . . . . . . . imperatoris. Omnium morum speculum bonorum 15 placuit clero simul et populo, mitis atque pius, omni egenti largus census sui, 20 tiro fortis Christi, pollens omni karitate scandit dextram note viam 25 Phitagore.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde 30     . . . . vite     siti fragilitate. 3b Post non magnum temporis curriculum summo pontifice largiente 5 miles Domini sublimari meruit in sedem pontificalem. Tunc sibi subditus 10 clerus et populus vivere patronum optant pium. Cui Christus talem auxit honorem, 15 ovis ut ovilis sibi commissi belli tempore longo non pateretur pene damna rerum 20 nec ullum excidium, sed pastoris sub quiete congaudentes vocem sanctam 25 audierunt.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde 30     . . . . vite     siti fragilitate. 4a Circumquaque ministravit ecclesiis magno sumptu 5 tempestate bellicosa tunc temporis devastatis. Severitatem 10 facie tristem monstrans letum toto corde sprevit mundum; 15 pectore pio iugem compassionem gerit omni mala mundi patienti. 20     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde     . . . . vite 25     siti fragilitate. 4b Adventantes longe plures consolatur peregrinos, 5 incessanter alimenta pauperibus erogavit. Fovit infirmos 10 atque vestivit nudos, munia divina complens rite cuncta, 15 tantum vacans vitę contemplativę sanxit cunctis se virtutum ornamentis. 20     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus     ore corde     . . . . vite 25     siti fragilitate. 5a Augens demum cumulum bonorum summa sanctitatis rexit templum 5 sancte Dei genitrici speciosum Rehni littore situm, in quo defunctam 10 carnis sue sanctam iussit condere glebam, ut resurrectionis diem magnum ac tremendum 15 hic secure expectaret.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus 20     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 5b Postquam mundus fuerat indignus tantum cernere domnum, Christus plura 5 loco sue sepulture fecit signa sui ad honorem nominis sancti, 10 et ut magis sanctam confirmaret fidem premia daturum se in celis propter eum 15 hic in terris laboranti.     Pater, nate,     spiritus sancte,     te laudamus 20     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate. 6 O cunctipotens mundum regens, finis rerum creatarum, 5 omnem finem nostrum fac finiri in te solum.     Pater, nate,     spiritus sancte, 10     te laudamus     ore corde     . . . . vite     siti fragilitate.   ____ Carmen VIII De S. Victore carmen Xantense. 1a Nunc, corda, pange melos devote filio sancte virginis Marie. 5 Honor et vita, salus et letitia, pax inremota, altitudo inclita, lux permansura, 10 laus indificua sancto sit cuncta Victori per secla. 1b Ave, recolende Victor et amande, semper in evum honor Sanctensium. 5 Tibi nunc canoris modulemur chordis, certior quo tua nobis sit gratia, sis et intercessor 10 fortis et adiutor, tutela fidelis . . . . . . . . . . . . . 2a Sit benedictus pater eternus, qui te in sortem sublimavit propriam 5 militibus adhibitis triginta trecentis teque ductorem mitem ac principem misericordem 10 fecit atque humilem, preces ut tuorum audias servorum, quoties tuam implorent clementiam, 15 hic et ubique Victor invictissime. 2b Sitque colendus summi Dei filius, missus a patre, incarnatus virgine, 5 qui moriendo vivere nos fecit ac resurgendo resurgere precepit, et te longinqua 10 misit huc de patria, noster ut fautor sis et intercessor fidus et [in] iudicio dux in districto, 15 cum nil indiscussum nec erit absconsum. 3a Sit venerandus [spiritus] iugiter paraclitus, cuius iam vigore florent undique, 5 qui tecum dira sumpserunt tormenta, trinitatis munere et luce scientie, qui in eterno 10 beatorum regno virginis agnum laudant in evum. 3b Victor, adleta Dei, divinam iugiter gratiam pro nobis ora 5 [miseris,] una quo deitas ac veneranda trinitas in corde crescat nostro et floreat et ut valeamus 10 sub presens curriculum cernere Christum in terra viventium. 4 Mundi redemptor, spes et protector, nate Marie virginis alme! 5 Sit tibi summa angelorum gloria, qui patri coeternus vivus et verus pneumate cum sancto 10 regnas in celo, laus seculorum nunc et in evum.   ____ Carmen IX Nenia in funebrem pompam Heinrici II. imperatoris. 1a Iudex summe, medię rationis et infimae, magne rector celi, pie redemptor seculi: 5       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 1b Qui, heu, paucis annis rexit summam imperii, sciens modum iuris, rebus cunctis mediocris. 5       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 2a Vultu claro monstravit cordis clementiam, clerum, populum pro posse semper letificans. 5       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 2b Summo nisu catholicas auxit ecclesias, subvenit pupillis clemens et viduis. 5       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 3a Gentes suo plurimas sepius imperio subdit barbaricas, hostes civiles strennue 5 animi consilio vicit, non gladio.       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 3b Iuvit domnum summa, iuvit et demissa regni potentia. Mundi gazas tribuit, 5 sic celi divitiis uti promeruit.       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,             Christe. 4a Heu o Roma     cum Italia, caput mundi     quantum decus     perdideras 4b Heu o Franci,     heu Bavvarii, vestrum damnum     nulli constat     incognitum! 4c Mons Bavonis     nimis felix, serva Christo     regi pignus     intrepidum! 4d Hoc angelica     poscit gloria, apostolicus     poscit ordo     prelucidus. 5a Hoc eterna     virgo Maria fine mundi     poscit beati. 5b Dicant omnes     precor fideles regem regum     nunc deprecantes:       Imperatoris Heinrici       catholici 5       magni ac pacifici       beatifica animam,          Christe. 6 Audi mentis melos, ut rogamus, athanathos! Sic te vocis nostre conlaudabunt simphoniae. 5       Imperatoris Heinrici       catholici       magni ac pacifici       beatifica animam,          Christe.   ____ Carmen X De luscina. (cf.: Appendix I) 1 Aurea personet lira      clara modulamina! Simplex corda sit extensa      voce quindenaria; primum sonum mese reddat      lege ypodorica. 2 Philomele demus laudes      in voce organica, dulce melos decantantes,      sicut docet musica, sine cuius arte vera      nulla valent cantica. 3 Cum telluris vere novo      producuntur germina nemorosa circumcirca      frondescunt et brachia, flagrat odor quam suavis      florida per gramina, 4 Hilarescit philomela,      dulcis vocis conscia, et extendens modulando      gutturis spiramina reddit voces ad estivi      temporis indicia. 5 Instat nocti et diei      voce sub dulcisona, soporatis dans quietem      cantus per discrimina nec non pulchra viatori      laboris solatia. 6 Vocis eius pulchritudo,      clarior quam cithara, vincit omnes cantitando      volucrum catervulas, implens silvas atque cuncta      modulis arbustula. 7 Volitando scandit alta      arborum cacumina, gloriosa valde facta      veris pro letitia, ac festiva natis gliscit      sibilare carmina. 8 Felix tempus, cui resultat      talis consonantia! Utinam per duodena      mensium curricula dulcis philomela daret      sue vocis organa! 9 O tu parva, numquam cessa      canere, avicula! Tuam decet symphoniam      monocordi musica, que tuas laudes frequentat      voce diatonica. 10 Sonos tuos vox non valet      imitari lirica, quibus nescit consentire      fistula clarisona, mira quia modularis      melorum tripudia. 11 Nolo, nolo, ut quiescas      temporis ad otia, sed ut letos des concentus      tua, volo, ligula, cuius laude memoreris      in regum palatia. 12 Cedit auceps ad frondosa      resonans umbracula, cedit cignus et suavis      ipsius melodia, cedit tibi timpanistra      et sonora tibia. 13 Quamvis enim videaris      corpore premodica, tamen te cuncti auscultant,      nemo dat iuvamina, nisi solus rex celestis,      qui gubernat omnia. 14 Iam preclara tibi satis      dedimus obsequia, que in voce sunt iocunda      et in verbis rithmica, ad scolares et ad ludos      digne congruentia. 15 Tempus adest, ut solvatur      nostra vox armonica, ne fatigent plectrum lingue      cantionum tedia et pigrescat auris prompta      fidium ad crusmata. 16 Trinus Deus in personis,      unus in essentia, nos conservet et gubernet      sua sub clementia, et regnare nos concedat      cum ipso in gloria. Amen.   ____ Carmen XI MODUS OTTINC. 1a Magnus cesar Otto, quem hic modus refert in nomine, Ottinc dictus, 5 quadam nocte somno membra dum collocat, palatium casu subito 10 inflammatur. 1b Stant ministri, tremunt, timent dormientem attingere, et cordarum 5 pulsu facto excitatum salvificant et domini nomen carmini 10 inponebant. 2a Excitatus spes suis surrexit, timor magnus adversis mox venturus; 5 nam tunc fama volitat Ungarios signa in eum extulisse. 2b Iuxta litus sedebant armati, urbes, agros, villas vastant late, 5 matres plorant filios et filii matres undique exulari. 3a «Ecquis ego», dixerat Otto, «videor Parthis? Diu. diu milites tardos moneo frustra. 5 Dum ego demoror, crescit clades semper. Ergo moras rumpite et Parthicis mecum hostibus 10 obviate!» 3b Dux Cuonrat intrepidus, quo non fortior alter: «Miles», inquit, «pereat, quem hoc terreat bellum. 5 Arma induite, armis instant hostes, ipse ego signifer effudero primus sanguinem 10 inimicum.» 4a His incensi bella fremunt, arma poscunt, hostes vocant, 5 signa secuntur, tubis canunt, clamor passim oritur et milibus centum Teutones 10 inmiscentur. 4b Pauci cedunt, plures cadunt, Francus instat, Parthus fugit. 5 vulgus exangue undis obstat: Licus rubens sanguine Danubio cladem Parthicam 10 ostendebat. 5a Parva manu cesis Parthis ante et post sepe victor 5 communem cunctis movens luctum nomen, regnum, optimos hereditans mores filio 10 obdormivit. 5b Adolescens post hunc Otto imperavit multis annis 5 cesar iustus, clemens, fortis, unum modo defuit: nam inclitis raro preliis 10 triumphabat. 6a Eius autem clara proles Otto, decus iuventutis, 5 ut fortis, ita felix erat: arma quos non militum domuerant, fama nominis 10 satis vicit. 6b Bello fortis, pace potens, in utroque tamen mitis, 5 inter triumphos, bella, pacem semper suos pauperes respexerat, inde pauperum 10 pater fertur. 7 Finem modo demus, ne forte notemur ingenii culpa tantorum virtutes 5 ultra quicquam deterere, quas denique Maro inclitus vix equaret.   ____ Carmen XII De Pythagora 1a Vite dator, omnifactor Deus, nature formator, mundi globum sub potenti claudens volubilem palmo, 5 in factura sua splendet magnificus per evum. 1b Ipse multos veritatem veteres necdum sequentes vestigando per sophie devia iusserat ire 5 improbabilis, errore parare nobis viam. 2a Inter quos subtilis per acumen mentis claruit Pitagoras, metapsicosis quem 5 iuxta famam Troie peremptum seculo rursus reddit, obscurosque rerum rite denuo vivum donat intellectus perspicaci 10 perscrutari sensu animi. 2b Ergo vir hic prudens die quadam ferri fabricam preteriens pondere non equo 5 sonoque diverso pulsare malleolos senserat, sicque tonorum quamlibet informem vim latere noscens forma addita 10 artem pulchram primus edidit. 3a Ad hanc simphonias tres subplendam istas fecit: diatesseron, diapente, diapason 5 infra quaternarium, que pleniter armoniam sonant; que sententia senis ponens solidum rithmicam in se normulam 10 mensurarumque utilem notitiam et siderum motus iussit continere, ma ten tetradem, et nomine 15 suo vocavit. 3b Y Grecam, I de imis continentem, sed fissam summotenus in ramosas binas partes, 5 vite humane invenit ad similitudinem congruam. Est nam sincera et simplex pueritia, que non facile noscitur, 10 utrum vitiis an virtuti animum subicere velit, donec tandem iuventutis etas illud offert 15 nobis bivium. 4a Hic qui paret viciis virtuti contrariis, illam latam ille terit ipse semitam, 5 que postremo, plena poenis gravibus, se prosequentibus portas inferi aperit sevissimas, 10 ubi fremitus dentium et perpetui fletus sunt merentium pro criminis facto; cita ubi semper mors 15 optatur frustra pro dolor! atque queritur. 4b Sed virtutum gradibus ille nititur, qui providus per angustam vadit illam semitam, 5 que in fine locuples letitie se prosequentibus pandit eterna dulcis vite gaudia, 10 ubi bonorum anime claro iugiter illustrantur lumine perpetui solis, ubi deitatis se 15 conspectum semper cernere gaudent beati. 5 Vite dator, omnifactor Deus, nature formator, illum aufer, istum confer tuis fidelibus callem, 5 ut post obitum talis vite participes fiant.   ____ Carmen XIII Carmen Christo dictum. 1a O pater optime, sancto regnans pneumate, cunctos plectro tibimet laudes dulce canentes serva semper; 1b Qui cruce latronem exaudisti pendentem atque spondens, lucidae sedis amoenitatem ut acciperet; 2a Spolia mundi qui maledicti liberasti a poenis atque ferocem 5 vinclo leonem alligasti manibus, ne sub fraude perderet, quod plasmasti dextera, Adam, Evam, 10 denique plebem tuam locasti horto lucido. 2b Tertia die resurrexisti maiestatis tumulo, teque iubente 5 corpora multa surrexere baratro, ut tua facta proderent non credenti populo. Ex hoc signo 10 trepidans valde miser Pilatus se planctu cruciat. 3a Post hec mundum illuxisti, duces gentis apposuisti, ascendisti, unde venisti, dextera patris 5 o rex residens. 3b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . . . . . . . . . . 4a Pena malis ecce parata, flamma picis indeficiens, ac cernentes, mala tenentes id sine fine post hec retinent. 4b Vitam mundi accipientes, prelucentes in paradiso, spe gaudentes, bona tenentes semper in evum laudant Dominum. 5 Regnanti gloria Christo, laus per secula, qui cordarum sonitu pangitur Deus perhennis, 5     rector mundi.   ____ Carmen XIV MODUS LIEBINC. De puero niveo. 1a Advertite, omnes populi, ridiculum et audite, quomodo 5 Suevum mulier et ipse illam defraudaret. 1b Constantiae civis Suevulus trans equora gazam portans navibus 5 domi coniugem lascivam nimis relinquebat. 2a Vis remige triste secat mare, ecce subito orta tempestate 5 furit pelagus, certant flamina, tolluntur fluctus, post multaque exulem vagum litore 10 longinquo nothus exponebat. 2b Nec interim domi vacat coniux; mimi aderant, iuvenes secuntur, 5 quos et inmemor viri exulis excepit gaudens atque nocte proxima pregnans filium 10 iniustum fudit iusto die. 3a Duobus volutis annis exul dictus revertitur. 5 Occurit infida coniux secum trahens puerulum. Datis osculis 10 maritus illi «De quo», inquit, «puerum istum habeas, dic, aut extrema patieris.» 3b At illa maritum timens dolos versat in omnia. 5 «Mi», tandem, «mi coniux», inquit, «una vice in Alpibus nive sitiens 10 extinxi sitim. Inde ergo gravida istum puerum damnoso foetu heu gignebam.» 4a Anni post hec quinque transierunt aut plus, et mercator vagus instauravit remos: 5 ratim quassam reficit, vela alligat et nivis natum duxit secum. 4b Transfretato mari producebat natum et pro arrabone mercatori tradens 5 centum libras accipit atque vendito infante dives revertitur. 5a Ingressusque domum ad uxorem ait: «Consolare, coniux, consolare, cara: 5 natum tuum perdidi, quem non ipsa tu me magis quidem dilexisti. 5b Tempestate orta nos ventosus furor in vadosas sirtes nimis fessos egit, 5 et nos omnes graviter torret sol, at il- le nivis natus liquescebat.» 6 Sic perfidam Suevus coniugem deluserat; sic fraus fraudem vicerat: 5 nam quem genuit nix, recte hunc sol liquefecit.   ____ Carmen XV MODUS FLORUM. Mendosa cantilena. 1 Mendosam quam cantilenam ago, puerulis commendatam dabo, quo modulos per mendaces risum auditoribus ingentem ferant. 2a Liberalis et decora cuidam regi erat nata, quam sub lege huius modi procis obponit querendam: 2b Si quis mentiendi gnarus usque ad eo instet fallendo, dum cesaris ore fallax predicitur, is ducat filiam. 3a Quo audito Suevus nil moratus infit: «Raptis armis ego dum venatum solus irem, 5 lepusculus inter feras telo tactus occumbebat. Mox effusis intestinis caput avulsum cum cute cedo. 3b Cumque cesum manu levaretur caput, lesa aure effunduntur mellis modii centeni, 5 sotiaque auris tacta totidem pisarum fudit. Quibus intra pellem strictis, lepus ipse dum secatur, crepidine summae caude 10 kartam regiam latentem cepi, 4 Que servum te firmat esse meum!» «Mentitur», clamat rex, «karta et tu!» Sic rege deluso Suevus falsa gener regius est arte factus.   ____ Carmen XVI Cantilena in Heinricum III. anno 1028 regem coronatum 1 O rex regum,      qui solus in evum regnas in celis,      Heinricum nobis serva in terris      ab inimicis! 2 Quem voluisti      tibi benedici et coronari      ad Aquasgrani manu Piligrimi      presulis archi:     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 3 Quem Romani      atque fidi Franci, clerus et populus      Christo dicatus post Cuonradum      adoptant domnum:     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 4 Dic, Italia,      dic, pia Gallia cum Germania      Deo devota: «Vivat Cuonradus      atque Heinricus!»     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 5 Agni ut sponsa      pace quieta servari suo      valeat sponso, Deo eterno      vivo et vero!     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 6 Gaudent omnes      Christi fideles, senes et iuvenes,      matres, infantes: regnat Cuonradus      atque Heinricus.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 7 Die, qua surrexit,      qui mundum redemit, regni monarchiam      accepit sanctam pius Cuonradus:      gaudebat mundus.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 8 Post unius      anni recursus accepit sanctam      regni coronam puer Heinricus,      Christo electus, 9 Die predicto      a Piligrimo, archiepiscopo      sibi devotissimo, gaudente clero      simul et populo.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 10 Doleat antiquus      gentis inimicus sanctas ecclesias      pacificatas vivo Cuonrado      atque Heinrico.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 11 Mater Christi      cum civibus celi cunctisque sanctis,      rectores orbis iuva Cuonradum          O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 12 Ut ecclesiarum      causas sanctarum et pupillorum      ac viduarum valeant iusto      tractare iudicio.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis! 13 Laus creatori,      angelorum regi, cuius imperium      manet in evum per infinita      seculorum secula.     O rex regum,      qui solus in evum 5     regnas in celis,      Heinricum nobis     serva in terris      ab inimicis!   ____ Carmen XVII Nenia de mortuo Heinrico II. imperatore. 1 Lamentemur nostra,      socii, peccata; lamentemur <et ploremus>!      Quare tacemus? Pro iniquitate      corruimus late; scimus celi hinc offensum      regem inmensum. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 2 Non fuimus digni      munere insigni; munus dico sive donum      Heinricum bonum, qui ex iuventute      magne fuit vite. Procreatus regum stirpe      rexit et ipae. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 3 Orbis erat pignus,      regno fuit dignus; imperator Romanorum,      rector Francorum, imperabat Suevis,      Saxonibus cunctis, Bauvaro, truces Sclavos      fecit pacatos. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 4 Possumus mirari      de domino tali: res tractando laicatus      fit litteratus, prudens in sermone,      providus opere, viduarum tutor bonus,      orphanis pius. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 5 Heinricus secundus      - plangat illum mundus - fines servans Christianos      pellit paganos; stravit adversantes      pacem persequentes; voluptati contradixit,      sobrie vixit. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 6 Quis cesar tam largus      fuit pauperibus? Quis tam loca sublimavit      atque ditavit atria sanctorum      ubere bonorum? Ex propriis fecit magnum      episcopatum. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 7 Ploret hunc Europa      iam decapitata. Advocatum Roma ploret,      Christum exoret, ut sibi fidelem      prestet seniorem; recognoscat grave dampnum      ecclesiarum. 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem. 8 Dicamus Heinrico,      Domini amico, ut quiescat post obitum      semper in evum. Dicat omnis clerus      anime illius: «Pace Christi <re>quiescat,      gaudia noscat.» 5     Heinrico requiem, rex Christe, dona perhennem.   ____ Carmen XVIII Admonitio (Abecedarius merovingus) 1 Audax es, vir iuvenis, dum fervet caro mobilis; audacter agis, perperam tua membra coinquinas. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 2 Breve est tempus, iuvenis, considera, quod morieris, venitque dies ultimus et perdes flores optimos. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 3 Carni tue consentiens animam tuam decipis. Dum flecteris ad libidinem, <male deceptus remanes.> 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 4 Dentes tui frendidant, labia tua exasperant, lingua mala generat, vita tua trepidat. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 5 Elevas tuos oculos, ut vanitatem videas, flectitur mens misera, membra ad malum erigis. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 6 Fecisti malum consilium et offendisti nimium, quia multum secutus es amorem libidinis. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 7 Gloriam queris in populo, laudem humanam diligis; placere Deo non curas, qui te de celo conspicit. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 8 Honorem transitorium presumpsisti accipere, sed magis poena sequitur, cui maior creditur. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 9 In terram semper aspicis, semper de terra cogitas, sed hic relinquis omnia, unde superbus ambulas. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 10 Karo te traxit in foveam, vide, ne male moriaris; festina te corrigere, antequam tempus veniat. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 11 Luge modo, dum tempus est, ne gemas in iudicio, ubi non valet gemitus nec ulla intercessio. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 12 Modo labora fortiter, dum es in isto tempore, emenda tuum vitium, ne gemas in perpetuum. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 13 Non te frangat cupiditas nec te flectet fragilitas, et noli cum diabolo participare amplius. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 14 O si corde intellegis, que precepta legis sunt, quod illi, qui adulterant, lapidibus subiaceant! 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 15 Per salvatorem igitur venit magna redemptio, ut omnis, qui comitatur, penitentiam dormitet. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 16 Quare non vis, iuvenis, reverti ad Dominum, rogans eius clementiam, ut donet indulgentiam? 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 17 Rumpe iam cordis duritiam, mentis tue malitiam, festina te corrigere, antequam finis veniat. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 18 Suscepit Christus veniam, ut donet indulgentiam, alludant veram animam, que carnem suam macerant. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 19 Terribilis Christus veniet ad iudicandum seculum; tunc reddit ille singulis secundum sua opera. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 20 Venit dies iudicii et erit magna districtio, ut non adiuvet pater filium nec filius defendat patrem. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 21 Xristo servis, iuvenis, ad eum cito recurreris, ut ante eius limina securus sis de crimine. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 22 Fides acquirit omnia, peccata delet nimia, humilitas et caritas ad patrem celi veniunt. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris. 23 Zelum habet optimum, qui Deum amat et proximum, letabitur in seculum et vivat in perpetuum. 5     Adtende homo, quia pulvis es     et in pulverem reverteris.   ____ Carmen XIX De Heinrico. 1 Nunc almus thero evvigero    assis thiernun filius benignus fautor mihi     thaz ig iz cosan muozi de quodam duce,     themo heron Heinriche qui cum dignitate     thero Beiaro riche bevvarode. 2 Intrans nempe nuntius     then keisar namoda her thus: «Cur sedes», infit «Otdo,     ther unsar keisar guodo? Hic adest Heinrich,     bring<it> her hera kuniglich, dignum tibi fore     thir selvemo ze sine.» 3 Tunc surrexit Otdo,     ther unsar keisar guodo, perrexit illi obviam     inde vilo manig man, et excepit illum     mid mihilon eron. 4 Primitus quoque dixit:     «Vvillicumo Heinrich, ambo uos equivoci     bethiu goda endi mi, nec non et sotii,     vvillicumo sid gi mi.» 5 Dato responso     fane Heinriche so scono coniunxere manus;     her leida ina in thaz godes hus, petierunt ambo     thero godes genatheno. 6 Oramine facto     intfieg ina aver Otdo, duxit in concilium     mit michelon eron. et admisit illi,     so vvaz so her thar hafode. preter quod regale,     thes thir Heinrich ni gerade. 7 Tunc stetit al thiu sprakha     sub firmo Heinriche. Quicquid Otdo fecit,     al geried iz Heinrih, quicquid ac omisit     ouch geried iz Heinrihc. 8 Hic non fuit ullus,     - thes hafon ig guoda fulleist nobilibus ac liberis,     thaz thid allaz vvar is, - cui non fecisset Heinrich     allero rehto gilich.   ____ Carmen XX De asino Alfradae. 1 Est unus locus        Homburh dictus, in quo pascebat        asinam Alfrad, viribus fortem        atque fidelem. 2 Que dum in amplum        exiret campum, vidit currentem        lupum voracem, caput abscondit,        caudam ostendit. 3 Lupus accurrit,        caudam momordit; asina bina        levavit crura fecitque longum        cum lupo bellum. 4 Cum defecisse        vires sensisset, protulit grandem        plangendo vocem vocansque suam        moritur domnam. 5 Audiens grandem        asine vocem Alfrad cucurrit:        «Sorores,» dixit, «cito venite,        me adiuvate! 6 Asinam caram        misi ad erbam; illius magnum        audio planctum; spero, cum sevo        ut pugnet lupo.» 7 Clamor sororum        venit in claustrum, turbe virorum        ac mulierum assunt, cruentum        ut captent lupum. 8 Adela namque,        soror Alfrade, Rikilam querit,        Agatham invenit, ibant, ut fortem        sternerent hostem. 9 At ille ruptis        asine costis sanguinis undam        carnemque totam simul voravit,        silvam intravit. 10 Illud videntes        cuncte sorores crines scindebant,        pectus tundebant, flentes insontem        asine mortem. 11 Denique parvum        portabat pullum; illum plorabat        maxime Alfrad, sperans exinde        prolem crevisse. 12 Adela mitis,        Fritherun dulcis venerunt ambe,        ut Alverade cor confirmarent        atque sanarent: 13 «Delinque mestas,        soror, querelas! Lupus amarum        non curat fletum: Dominus aliam        dabit tibi asinam.»   ____ Carmen XXI Diapente et diatesseron simphonia et intensa et remissa pariter consonantia diapason modulatione consona reddunt.   ____ Carmen XXII (Venantii Fortunati ad felicem episcopum 3,9) Salve, festa dies, toto venerabilis evo,      qua Deus infernum vicit et astra tenet. Ecce renascentis testatur gratia mundi      omnia cum Domino dona redisse suo. Salve . . . 5 Namque triumphanti post tristia tartara Christo      undique fronde nemus, gramina flore favent. Legibus inferni oppressis super astra meantem      laudant rite Deum lux, polus, arva, fretum. Qui crucifixus erat Deus ecce per omnia regnat 10      dantque creatori cuncta creata precem.   ____ Carmen XXIII Carmen aestivum 1 Vestiunt silve tenera ramorum virgulta, suis onerata pomis, canunt de celsis sedibus palumbes carmina cunctis. 2 Hic turtur gemit, resonat hic turdus, pangit hic priscus merulorum sonus; passer nec tacet, arripens garritu alta sub ulmis. 3 Hic leta canit philomela frondis, longum effundit sibilum per auras sollempne; milvus tremulaque voce aethera pulsat. 4 Ad astra volans aquila; per agros alauda canit modulos quam plures, desursum vergit dissimili modo, dum terram tangit. 5 Velox +impulit iugiter hirundo, clangit coturnix, gracula resultat; aves sic cuncte celebrant estivum undique carmen [6] Nulla inter aves similis est api, que talem gerit tipum castitatis nisi Maria, que Christum portavit alvo inviolata.   ____ Carmen XXIV De falso propheta. 1 Heriger, urbis        Maguntiacensis antistes, quendam        vidit prophetam, qui ad infernum        se dixit raptum. 2 Inde cum multas        referret causas, subiunxit totum        esse infernum accinctum densis        undique silvis. 3 Heriger illi        ridens respondit: «Meum subulcum        illuc ad pastum nolo cum macris        mittere porcis.» 4 Vir ait falsus:        «Fui translatus in templum celi        Christumque vidi letum sedentem        et comedentem. 5 Ioannes baptista        erat pincerna atque preclari        pocula vini porrexit cunctis        vocatis sanctis.» 6 Heriger ait:        «Prudenter egit Christus, Iohannem        ponens pincernam, quoniam vinum        non bibit umquam.» 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 «Mendax probaris,        cum Petrum dicis illic magistrum        esse cocorum, et quia summi        ianitor celi. 9 Honore quali        te deus celi habuit ibi?        Ubi sedisti? Volo, ut narres,        quid manducasses.» 10 Respondit homo:        «Angulo uno; partem pulmonis        furabar cocis. Hoc manducavi        atque recessi.» 11 Heriger illum        iussit ad palum loris ligari        scopisque cedi, sermone duro        hunc arguendo: 12 «Si te ad suum        invitet pastum Christus, ut secum        capias cibum cave, ne furtum facias!»   ____ Carmen XXV Ecclesiae Trevirensis nomine scripti ad Popponem archiepiscopus versus. 1 Sponso sponsa karissimo      se ipsam in coniugio, ambosque diu vivere,      post celi culmen capere. 2 Ne spernas, quod sim fragilis,      sum tamen <satis> habilis: rugosam si me videas,      ut puellam me teneas. 3 Veni, veni, karissime!      Quod fusca sum, non despice, dilapsa vel lateribns;      assurgam tuis viribus. 4 Hinc Petrus te huc invitat      et Eucharius vocitat, Valerius te exigit,      Maternus «veni!» concutit. 5 Cum Maximini precibus      se coniungit Agricius orans, ut felix venias      et me fractam restituas. 6 Me quidem si restituis      turritamque reddideris, Paulini adiutorium      habebis et Nicecium. 7 Hi et complures alii      iubent me <iam> restitui; Simeon tuus maxime      mandat murum iam ponere. 8 O quam felix tu fueras,      quod hunc virum adduxeras, qui me fuscam illuminat      et me fractam resolidat. 9 Quam libens hic te suscipit,      quam sanum esse precipit, felicem omni tempore,      quod semper constet stabile! 10 Vestrum amborum meritis      iterum ero Treveris turrita in lateribus      et firma cunctis partibus. 11 Ad hoc te Deus premuniat      et semper te custodiat cum corpore ac anima      in sempiterna secula. Amen.   ____ Carmen XXVI De S. Caecilia. Emicat o quanta pietate Cecilia sancta inter odoriferas, Christus quas prospicit, herbas! Despiciens mundum meruit sibi iungere Iesum, gaudia sic thalami conculcans Valeriani. 5 Hec sibi virgineas quathra virtute choreas fultas elegit, quas hic sapientia compsit: luce chorum clara docilis hunc prenitet Uoda, hancque Meginbergis sequitur, valitudine fortis; hoc viret in circo Merehilt cum flore decoro; 10 nomine difficili, sophie sed spe iuvenili hinc tenet Una locum mitis collega priorum.   ____ Carmen XXVII Invitatio amicae. 1 Iam dulcis amica venito, quam sicut cor meum diligo; [intra in cubiculum m]eum ornamen[tis cunctis] ornatum. 2 Ibi sunt sedilia strata atque velis domus parata, floresque in [domo] sparguntur herbeque flagrantes miscentur. 3 Est ibi mensa apposita universis cibis honusta, ibi clarum vinum habundat et quidquid [te], cara, delectat. 5 Ibi sonant dulces simphonie inflantur et altius tibie, ibi puer et docta puella canunt <tibi> cantica pulchra. 4 H[ic cum] plectro cith[aram tan]git, illa melos cum lira pangit, portantque ministri pateras pigmentatis p[oc]ulis plenas. 6 «Ego fui sola in silva et dilexi loca secreta fugique frequentius turbam atque . . . . . plebis catervam. 7 U . s . p . l . . . . . . . . . . . . . . que silenti . . . . . . . . . . . . . . . . [t]umul[tum] . . . . . . . populum [mul]tum. 7 Ms. P [Iam nix glaciesque liquescit, folium et herba virescit, philomela iam cantat in alto, ardet amor cordis in antro.] 7 Ms. V Karissima, noli tardare; studeamus nos nunc amare, sine te non potero vivere: iam decet amorem perficere. 8 Non [me iuvat tantum con]vivium qu[antum predulce c]olloquium, [nec rerum tantarum uber]tas [ut] clara fam[iliaritas.]» 9 Quid [iuvat differre, e]lecta, que sunt [tamen post facienda!] Fa[c cita,] quod eris [factura,] [in me non est aliqua] mora. 10 [Iam nunc veni, soror electa] ac om<nibus> . . . . . . . d[ilecta,] lux mee clara pupille [parsque maior anime mee.]   ____ Carmen XXVIII Clericus et nunna. 1 S<uavissima> nunou . . . fert      . . . . . . . . . . . . tempus adest      . . . . . . . . . . . gruonot gras in      . . . . 2 Quid uis ut faciâ     s<a>go thu mir      iur . . . . . . . . . s hortaris unicâ      m . . . . . . . . . . . . el . 3 . . . . . . . . . . . . . . . coro miner min      no . . . . . . . . . . odes . . . . silue nu      si . . . . . . . . ela . . . . uualde. 4 . . . . . . . . can . . . philomela kristes      nar . . . . . . . . . . . cui me deuoui      . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Os . . . . . . . . . . . . . . sag ic thir      . . . . . . . . . . . . . . m sede . . me      . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 S . . . . . . . l . . nafr . s . l  s .  ninno      . . s . . . . . . . . . . s . . fru . . ridan 7 C . . . . . . . . . nunna choro miner      . . . . . . . . dabo tibi sup<er> hoc uuerelt      . . . . . . . . 8 Hoc . . . . . s . . om<n>e . also uuolcan in      th . . . umele solû xpî regnû      tha . . . . . . . s . . g . . . ineuum. 9 Quod ipse regnat credo in humele      s. scono . . . . . promisit dare      thaz gil . . . . . . . . uuare. 10 Homi . . .   . . l . . . . uuemir      . . . . . . . . . . . . . . . . . . mir      . ndig . . . . inne . 11 Laus . . . . . . . . . . . her sibi      ker . . . . . . . . . . . . . . . . also      sa . ger . . . . . . . sal   ____ Carmen XXIX (Statii Thebais 12, 325-348) 325 Huc adtolle genas defectaque lumina: venit ad Thebas Argia tuas; age, moenibus induc et patrios ostende lares et mutua redde hospitia. Heu quid ago? Proiectus cespite nudo hoc patrie telluris habes. Que iurgia? Certe 330 imperium non frater habet! Nullasne tuorum movisti lacrimas? Ubi mater? Ubi inclita fama Antigone? Mihi nempe iaces, mihi victus es uni! Dicebam: «Quo tendis iter? Quid sceptra negata poscis? Habes Argos, soceri regnabis in aula; 335 hic tibi longus honor, hic indivisa potestas.» Quid queror? Ipsa dedi bellum mestumque rogavi ipsa patrem, ut talem nunc te complexa tenerem. Sed bene habet, superi, gratum est, Fortuna; peracta est spes longinqua vie: totos invenimus artus. 340 Ei mihi, sed quanto descendit vulnus hiatu! Hoc frater? Qua parte, precor, iacet ille nefandus predator? Vincam volucres (sit adire potestas) excludamque feras; an habet funestus et ignes? Sed nec te flammis inopem tua terra videbit: 345 ardebis lacrimasque feres, quas ferre negatum regibus, eternumque tuo famulata sepulchro durabit deserta fides, testisque dolorum natus erit, parvoque thorum Polinice fovebo.   ____ Carmen XXX Caute cane, cantor care; clare conspirent cannule, compte corde crepent concinnantiam. Carpe callem commodam, 5 convalles construe; caput, calcem, cor coniunge, calles callens corporales. Cane corda, cane cordis, cane cannulis creatorem.   ____ Carmen XXXa De Proterii filia. 1a Quisquis, dolosis antiqui circumventus fraudibus inimici, profunditatem magnorum incautus incurrerit peccatorum, 5 hoc aequenti commonitus exemplo sit, merens ne desperet penitus, sed confisus in Domino liberari posse speret vel mortuum, si penitet, ex inferno. 1b Cesarie urbis civis Proterius locuples valde nimis unicam habuit gnatam sacro velamini destinatam, 5 proprius in quam servulus inlicitis inflammatus est ardoribus. Cuius vinclo coniugii se non posse cernens iungi auxilium aggressus est malefici. 2a A quo pravi suscepta scedula nuncii deferenda demoni iussit eam 5 nocte ceca supra gentilem exaltare tumbam. Iuvenis statim paruit, demonum et ecce sibi agmen apparuit. 10 Qui auditis clamoribus infelicis aecum illum adduxerant ad principem pravitatis. 2b Cui invisi datis commercii literis a malefico missis, item sui 5 causa adventus expositis amorisque furiis, protinus fit discussio de fidei Christi ac baptismi repudio, 10 iubeturque de singulis abrenuntiationis manuscriptum efficere; quod effecit. 3a Continuo tacta a diabolo clamat virgo: «Miserere, miserere, pater, filie! Moriar, mi pater, modo, 5 si non iungar tali puero. Noli pater kare, noli tardare, dum potes me salvare. Si moraris, 10 natam tuam non habebis, sed in die iudicii quasi pro peremta poenas et tormenta tu subibis supplicii.» 3b Ast flebilis contra pater inquit: «Nata, heu quis te cecavit? Nata, quis te fascinavit? Ego te Christo dicavi, 5 non te mecho destinavi. Patere, mi filia; sine me modo perficere, quod volo. Si consentis 10 mihi, tempus adveniet, quando multum letaberis, pravam quod non voluntatem perfeceris, male sana quam nunc geris». 4a Illa vero abnuente atque pene deficiente, pater victus amicorum consiliis 5 cessit invitus. accitoque puero substantiam totam ei suam una cum puella tradit, 5 dicens sue filiole: «<Vade>,vere iam misera, olim multum dolitura, patrem quia non es modo auditura.» 4b Nec multo post nupta viri comperta infidelitate se confestim in lamentis affecerat 5 inmoderate, luctusque nullus finis esse quivit, donec a marito tandem explorata cuncte 10 sue causa perfidie a beato Basilio penitentiam persuasit pro errore percipere gravissimo. 5a Quem sanctus inclusit sacro peribulo, incumbens pro eo precibus sedulo, 5 pro illo orans sepe et ieiunans, donec a Deo impetraret reo veniara dari 10 pro crimine tam gravi, dumque sibi penitenti ostensus est sanctus pro se decertare 15 atque de antiquo hoste magnifice victoriam deportare. 5b Indicta transacta iam penitudine eductus conciliandus ecclesie, 5 ecce repente sancto se ducente tactus ab hoste sacro pellitur poste, donec, antistes 10 et populus assistens precibus pulsantes Deum, fugatus est demon clamans ac minitans: 15 «Hoc, Basili, manuscriptum coram Deor estituet mihi meum». 6 Nec mora, sancto orante manusque cum populo elevante, cartula desuper lapsa 5 manibus Basilii est ingesta. A puero quam cognitam sanctus statim partes dissipat in minutas eundemque vivificis 10 restitutum sacramentis incessanter reddit Deo imnizantem.   ____ Carmen XXXI (Statii Thebais 5, 608-616) O mihi deserte natorum dulcis imago, Archemore, o rerum et patrie solamen adempte 610 servitiique decus, qui te, mea gaudia, sontes extinxere dei, modo quem digressa reliqui lascivum et prono vexantem gramina cursu? Heu ubi siderei vultus? Ubi verba ligatis imperfecta sonis risusque et murmura soli 615 intellecta mihi? Quotiens tibi Lemnon et Argos sueta loqui et longa somnum suadere querella!   ____ Carmen XXXII (Statii Thebais 12, 325-335 et 322-324) Huc adtolle genas defectaque lumina: venit 326 ad Thebas Argia tuas; age, moenibus induc et patrios ostende lares et mutua redde hospitia. Heu quid ago? Proiectus cespite nudo hoc patrie telluris habes. Que iurgia? Certe 330 imperium non frater habet! Nullasne tuorum movisti lacrimas? Ubi mater? Ubi inclita fama Antigone? Mihi nempe iaces, mihi victus es uni! Dicebam: «Quo tendis iter? Quid sceptra negata poscis? Habes Argos, soceri regnabis in aula; 335 hic tibi longus honor, hic indivisa potestas.» 322 Nunc ego te, coniunx, ad debita regna profectum ductorem belli generumque potentis Adrasti aspicio, talisque tuis occurro triumphis?   ____ Carmen XXXIII Versus pro obitu Chuonradi imperatoris. 1 Qui habet vocem serenam,      hanc proferat cantilenam de anno lamentabili      et damno ineffabili, pro quo dolet omnis homo      forinsecus et in domo. Suspirat populus domnum      vigilando et per somnum: 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 2 Anno quoque millesimo      nono atque trigesimo a Christi nativitate      nobilitas ruit late: ruit cesar caput mundi      et cum illo plures summi, occubuit imperator      Kuonradus, legis amator. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 3 Eodem vero tempore      occasus fuit glorie: ruit stella matutina      Chunelinda regina. Heu quam crudelis annus!      Corruerat Herimannus, filius imperatricis,      dux timendus inimicis, 5 ruit Kuono, dux Francorum,      et magna pars seniorum.     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 4 Imperatoris gloria      sit nobis in memoria, et recenti mentione      vivat vir indolis bone; vivat dominator probus      frequenti carmine novus, preclara fama post mortem      vite prestet hunc consortem. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 5 Regum sanguine genitus      omnes precellit penitus, gloriosus in persona,      pulcher sua sub corona; sceptrum, regnum, imperium      nulli erat plus congruum, rem publicam honestavit,      huius causa laboravit. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 6 Postquam replevit Franciam      per pacis abundantiam, mitigavit Alamannos      et omnes regni tyrannos, Saxonibus et Noricis      imposuit frena legis; vidit sua magnalia      probabilis Italia. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 7 Roma subiecit se primum      a summo usque ad imum, experti sunt Ravennates      in bello suos primates, sentiebant Veronenses      invicti cesaris enses, Hesperia se prostravit,      imperanti supplicavit. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 8 Reversus Alamanniam     invenerat calumniam, quam sic dissipavit cesar,     ut ventus pulveris instar, omnes simul perierunt,     qui predatores fuerunt, et cives prestantissimi     idcirco sunt exulati. 5     «Rex Deus. vivos tuere      et defunctis miserere.» 9 Nil moratus imperator,     pacis ubicumque dator, bellum intulit paganis,     ne nocerent Christianis, non defendit eos palus,     nulla fuit aquis salus, bene coercebat Sclavos     barbaros et omnes pravos. 5     Rex Deus, vivos tuere     et defunctis miserere.   ____ Carmen XXXIV (Vergilii Aeneis II, 268-283) Tempus erat quo prima quies mortalibus aegris incipit et dono divum gratissima serpit. 270 in somnis, ecce, ante oculos maestissimus Hector visus adesse mihi largosque effundere fletus, raptatus bigis ut quondam, aterque cruento pulvere perque pedes traiectus lora tumentis. ei mihi, qualis erat, quantum mutatus ab illo 275 Hectore qui redit exuvias indutus Achilli vel Danaum Phrygios iaculatus puppibus ignis! squalentem barbam et concretos sanguine crinis vulneraque illa gerens, quae circum plurima muros accepit patrios. ultro flens ipse videbar 280 compellare virum et maestas expromere voces: «o lux Dardaniae, spes o fidissima Teucrum, quae tantae tenuere morae? quibus Hector ab oris exspectate venis?   ____ Carmen XXXV Sacerdos et lupus. 1 Quibus ludus est animo      et iocularis cantio, hoc advertant ridiculum;      est verum, non ficticium. 2 Sacerdos iam ruricola      aetate sub decrepita vivebat amans pecudis,      hic enim mos est rusticis. 3 Ad cuius tale studium      omne patebat commodum, nisi foret tam proxima      luporum altrix silvula. 4 Hi minuentes numerum      per eius summam generum dant impares ex paribus      et pares ex imparibus. 5 Qui dolens sui fieri      detrimentum peculii, quia diffidit viribus,      vindictam querit artibus. 6 Fossam cavat non modicam,      intus ponens agniculam, et ne pateret hostibus,      superne tegit frondibus. 7 Humano datum commodo      nil maius est ingenio! Lupus, dum nocte circuit,      spe prede captus incidit. 8 Accurrit mane presbiter,      gaudet vicisse taliter; intus protento baculo      lupi minatur oculo. 9 «Iam», inquit, «fera pessima,      tibi rependam debita. Aut hic frangetur baculus,      aut hic crepabit oculus» . 10 Hoc dicto simul impulit,      verbo sed factum defuit, nam lupus servans oculum      morsu retentat baculum. 11 At ille miser vetulus,      dum sese trahit firmius, ripa cedente corruit      et lupo comes extitit. 12 Hinc stat lupus, hinc presbiter,      timent, sed dispariliter, nam, ut fidenter arbitror,      lupus stabat securior. 13 Sacerdos secum mussitat      septemque psalmos ruminat, sed revolvit frequentius      «Miserere mei, Deus!». 14 «Hoc» inquid «infortunii      dant mihi vota populi, quorum neglexi animas,      quorum comedi decimas.» 15 Pro defunctorum merito      cantat «Placebo Domino», et pro votis viventium      totum cantat psalterium. 16 Post completum psalterium      commune prestat commodum sacerdotis timiditas      atque lupi calliditas. 17 Nam cum acclinis presbiter      perfiniret «Pater noster» atque clamaret Domino      «Sed libera nos a malo», 18 Hic dorso eius insilit      et saltu liber effugit, et cuius arte captus est,      illo pro scala usus est. 19 Ast ille letus nimium      cantat «Laudate Dominum» ac promittit pro populo      se oraturum amodo. 20 Hinc a vicinia queritur      et inventus extrahitur, sed nunquam post devotius      oravit nec fidelius.   ____ Carmen XXXVI Ad Mariam. 1 Templum Christi, virgo casta, felix mater, o Maria, cuius clausa ventris porta nove vite ianua, 5 patris sanctique spiritus gratia, petimus, valida prece nos expia ab omni macula facinorosa. 2 Tu, regina celi summa, castitatis tenes sceptra, angelorum satis digna congaudet frequentia, 5 quibus nos, exoramus, socia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . qui vivis cum patre spirituque sancto per eterna secula.   ____ Carmen XXXVII De mensa philosophiae. (cf.: Appendix II) Ad mensam philosophie      sitientes currite et saporis tripertiti      septem rivos bibite uno fonte procedentes,      non eodem tramite.       Hinc fluit gramma prima, 5       hinc poetica ydra,       lanx hinc satiricorum,       plausus hinc comicorum,       letificat convivia       Mantuana fistula.   ____ Carmen XXXVIII Salve, vite      norma preclare,      flos sinagoge, ave pie,      diu optate      tue olive. Nisibus omnigenis gratulor modulando camenis. <C>here, forma      poli serena,      sol atque luna, 5 vale, hora      certe iocunda      reddens cristalla. Presulis eximii valeas virtute sepulchri.   ____ Carmen XXXIX 1 V . . . . . et . flo . . . . . . d . g . . . a       . a | | | | | | f . . . . . . . . . l . . g . et       sic | | | | | | . . . . . . . . ad . . . et. 2 Nosti flores . . . . . . serta pulchra       texere omi . . . . . ad . . . u . . . .       r . . . . uite . . . . . et. 3 Sic . . . . . . . . . plic . . . alb . . indis       un . . . . . . . . tis . oll . b: . ut       non . . . . . . . p . rl . . . . 4 O . . . . . . . . . . bi . . . . . t . mihi       . . . l . . . . . . . . . . . . . . cus       no . . . . . . 5 Postq . . . . . . . . . . . n; postq<uam>       . . . . . . . . . . . . . . . . . studiu<m>;       . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m. 6 Nâ . . . . . . . . . . . . . . l c . . lb:       l . . . | | | cû . . . . . . coru . . . u   ____ Carmen XL Verna feminae suspiria. 1 Levis exsurgit zephirus       et sol procedit tepidus, iam terra sinus aperit       dulcore suo diffluit. 2 Ver purpuratum exiit,       ornatus suos induit, aspergit terram floribus,       ligna silvarum frondibus. 3 Struunt lustra quadrupedes       et dulces nidos volucres, inter ligna florentia       sua decantant gaudia. 4 Quod oculis dum video       et auribus dum audio, heu, pro tantis gaudiis       tantis inflor suspiriis. 5 Cum mihi sola sedeo       et hec revolvens palleo, si forte capud sublevo,       nec audio nec video. 6 Tu saltim, Veris gratia,       exaudi et considera frondes, flores et gramina,       nam mea languet anima.   ____ Carmen XLI Gratulatio reginae e morbo recreatae. Gaudet polus, ridet tellus, iocundantur omnia, angelorum sacra canunt in excelsis agmina, quorum psallit imitatrix in terris ecclesia, mundus plaudit et resultat letus de te, regina. 5 Ac haut minus gratulatur pulchra vernarum turma. que, sub tuis alis fulta,     digna tali domina, incolomis gubernatrix     quod tu, morbo soluta et virtutum flore compta,     restauraris in aula. Ne mireris; Deus iussit     solvi morbi vincula 10 nexus mortis et ligari,     ne fuisset dampnosa tue vite optate, que     nobis opus servata. Te reginam nostram maris     esse favet factura, astra celi, flores humi,     te cuncta creatura, cuncti boni larga culmi-     nia es que tam aperta 15 mater dulcis, et que cunctis     secli huius in scena blandimentis, non terrore     sistis permitissima. Monachorum ensis extas,     clericorum domina, consolamen viduarum,     virginum constantia, laicorum blandimenta,     clipeus et galea. 20 Quare posco, quo te crebra     conservet per secula Deus, qui non nulla semper     scandit super sidera.   ____ Carmen XLII De Iohanne abbate. 1 In gestis patrum veterum      quoddam legi ridiculum, exemplo tamen habile,      quod vobis dico rithmice. 2 Iohannes abba parvulus      statura, non virtutibus, ita maiori socio,      quicum erat in heremo, 3 «Volo» dicebat «vivere      secure aicut angelus, nec veste nec cibo frui,      qui laboretur manibus.» 4 Respondit maior: «Moneo,      ne sis incepti properus, frater, quod tibi postmodum      sit non cepisse sacius.» 5 At minor: «Qui non dimicat,      non cadit neque superat!» ait et nudus heremum      interiorem penetrat. 6 Septem dies gramineo      vix ibi durat pabulo; octava fames imperat,      ut ad sodalem redeat. 7 Qui sero clausa ianua      tutus sedet in cellula, cum minor voce debili      «Frater» appellat «aperi! 8 Iohannes opis indigus      notis assistit foribus; ne spernat tua pietas,      quem redigit necessitas.» 9 Respondit ille deintus:      «Iohannes factus angelus miratur celi cardines,      ultra non curat homines.» 10 Iohannes foris excubat      malamque noctem tolerat et preter voluntariam      hanc agit penitentiam. 11 Facto mane recipitur      satisque verbis uritur, sed intentus ad crustula      fert patienter omnia. 12 Refocillatus Domino      grates agit ac socio, dehinc rastellum brachiis      temptat movere languidis. 13 Castigatus angustia      de levitate nimia, cum angelus non potuit,      vir bonus esse didicit.   ____ Carmen XLIII De Willelmo. Cordas tange, melos pange     cum lira sonabile, tu, magister, tuam liram     fac sonare dulciter, et tu, cantor, in sublime     vocem tuam erige, ambo simul adunati     cantilene mistice. 5 O Vvillelme, decus pulchrum     aspectu ornabile, qui tam clarus permansisti     cum tuis assidue, o quis poterit iam esse     tam potens in opere preter reges, quos unxerunt     antistites chrismate, presules aut plures miro     antistitum culmine! 10 Utriusque sexus namque     viri atque femine tam nobili creature     se cupibant flectere. Omnis chorus angelorum,     zabulon subtrahite; magne martir Iuliane,     pro illo intercede!   ____ Carmen XLIV Resurrectio. (cf.: Sedulius Scottus, Poetae 3, 218; An. hymn. 50, 230)       Hec est clara dies, clararum clara dierum,       hec est sancta dies, sanctarum sancta dierum;       nobile nobilium rutilans diadema dierum. Quid est hoc, tam dure quod in vestro manet pectore, amarumque ducitis animum? De Iesu nobis est dure, manet in nos mors eius, et ipsa mors est incognita.       Nostre quedam abiere,     sepulturam invisere.       Celi cives illum vivum     dicunt iam regnare.           Salve festa dies, salve resurectio sancta,              salve semper, ave, lux hodierna, vale.  ____ Carmen XLV De musica. Rota modos arte     personemus musica, quibus uti constans     gratuletur anima, ut a fabris clarus     didicit Pithagoras, malleis cum quattuor     deprendit consonantias. 5 Septem planetarum     fecit interstitia, quorum fit celestis musica numerorum normula fert ut arithmetica, cunctis dans principia. 10 Rex mirande pantokraton nos regat per secula.   ____ Carmen XLVI (Horatii carmina 3,12) Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci mala vino lavere aut exanimari metuentis patrue verbera linguae. Tibi qualum Cythereę puer ales, tibi telas 5 operoseque Minerve studium aufert, Neobule, Liparei nitor Ebri. Simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis, eques ipso melior Bellerofonte, neque pugno neque segni pede victus, 10 Catus idem per apertum fugientis agitato grege cervos iaculari et celer arto latitantem fruticeto excipere aprum.   ____ Carmen XLVII 1 Pulsat astra planctu magno     Rachel, plorans pignora, queriturque consolari,     quos necavit improba, dolet, plangit, crines scindit     ob sororis crimina, uxor sine macula,     casta servans viscera. 2 Felix virgo, Deo cara     et dilecta femina, circumcirca volitando     filiorum pascua querit, lustrat, perscrutatur     per diversa climata, an sit ovis perdita,     digna spondens premia. 3 Splendor eius splendor solis     mane dantis lumina, sic lunaris candor idem     foret inter sidera . . .   ____ Carmen XLVIII Veneris idolum. 1 O admirabile Veneris idolum, cuius materie nihil est frivolum, archos te protegat, qui stellas et polum fecit et maria condidit et solum. 5 Furis ingenio non sentias dolum, Cloto te diligat, que baiolat colum. 2 «Salvato puerum» non per ipotesim, sed firmo pectore deprecor Lachesim, sororem Atropos, ne curet heresim. Neptunum comitem habeas et Tetim, 5 cum vectus fueris per fluvium Tesim. Quo fugis, amabo, cum te dilexerim? Miser quid faciam, cum te non viderim? 3 Dura materies ex matris ossibus creavit homines iactis lapidibus, ex quibus unus est iste puerulus, qui lacrimabiles non curat gemitus. 5 Cum tristis fuero, gaudebit emulus. Ut cerva rugio, cum fugit hinnulus.   ____ Carmen XLIX 1 Ven<i> d<ilectissim>e      et a et o gratam me <in>visere,      et a et o et a et o in languore pereo      <et a> et <o> . . . . <de>sidero      <et a et o et a> et o. 2 Veni . . l . . . . h . . . . . & . d e . es ro . l . . . . . . . . . . & . . . . . . 3 Si cum clave veneris      et a et o, <mox> intrare poteris      et a et o et a et o.   ____ Appendix I (Ms. M, Paris, Bibl. nat. 1118, St. Martial, Limoges, saec. X) 1 Aurea frequenter lingua     in sublimi hetera tinniboat atqne strepat     agmina angelica, iugi voce regem laudant     regnantem in secula. 2 Clara sonant circumcirca     horgana cum cantica, illic melos nova tuba     plaudet vox armonica, civitas sancta superna     micat luminaria. 3 Cum non esset operata     absque Dei opera creans spera et in ipsa     sidera lucencia, separavit fundamenta     arida ab equora. 4 Omnia creavit simul     cum summa potencia ad honorem plasma suum,     que fecit in secula, volucres et huniversa     sub celo reptilia. 5 Pulcher valet ver in silva,     florigera tempora, quando humus fert erbarum     copia titanica, vernat silva frondosarum     species virencia. 6 Ibi cantant <tunc> caterva     volucrum lustrancia, ex quaram huna plus manet     corporis exigua, nomen clara hac robusta     philomela nuncupat. 7 Salliendo nemorosa     petit alta +silva dies phil(omel)a titubando     arborum chacumina, nocte numquam cessat densa     clangere armonia. 8 Prolixa non rauca mittit     voce sepe sibila, plura canit incantando     saltuum prostibula, gliscit mirabilis membra     ludens menia carmina. 9 O tu parva, cur non cessas     clangere, avicula? Estimas nunc superare     omnes arte musica? Aut quid cum lira contempnis     sonora dulciflua? 10 Ultra vires iocabunda     luctas thimfanistria, te auscultant vigilando     regalis insignia, laudat procerum caterva     tua plura cantica. 11 Cessa, cessa fatigando     lassata iam bucula, quia premis dormizantes     clam iugiter nausia, omni ora pro quid canis     digna ovans sidera? 12 Misera, infelix illa,     tam tenuis viscera, que nec tumes saciata     opima cibaria, speras cantizando cunctis     imperare gracia? 13 Iam cessato laborando,     non premitit brachia, . . . te cuncti auscultant,     nemo dat iuvamina nisi ipse, qui te fincxit     propria spiramina. 14 Parce vatem iam secura,     heiulare tardita, conticesce, conticesce,     ne crepando clangita, ancxiata vires nollis,     locum tuum propera. 15 Illa vero stringens pauca     modulorum garrita in estate stupefacta     pro natorum gloria. Bruma tegit nebulosa     corpus sua funera. 16 Trinitas sancta superna     nostra purget ctimina, ut ad alta poli summi     introducat limina regnareque nos concedat     per secla in aeterna. Amen.   ____ Appendix II (Ms. A, Alençon, Bibl. Ms. 10, saec. XII; Migne PL 151, 729) 1 Ad mensam philosophiae sitientes currite et saporis tripertiti septem rivos bibite, uno fonte procedentes, non eodem tramite. 2 Quem Pithagoras rimatus excitavit phisicae, inde Socrates et Plato honestarunt ethicae, Aristotiles loquaci desponsavit logicae. 3 Ab his sectae multiformes Athenis materiam nactae hoc liquore totam irrigarunt Graeciam, quae redundans infinite fluxit in Hesperiam, 4 Non tamen sine ductore vel tuto remigio, quia navem gubernantes Maro atque Cicero centum nautas asciverunt quemque suo studio. 5 Sic recta philosophia minas vicit aequoris, nostra sumens elementa pro Achivis litteris, tandem laeta venit Romam per fluenta Tibridis. 6 Erat enim Roma potens bellorum victoriis, et ut omnes gentes suis subiecit imperiis, sic dicebat. ut praestaret gemmis philosophicis. 7 Has ad sese Tulliana torsit eloquentia, cuius tonat vehementer trifida rhethorica. His imbuta pulsat astra Mantuana fistula. 8 Hinc non paucis evolutis annorum curriculis Severinus his successit in nullo dissimilis, quae philosophiam spectant, nullo minor meritis. 9 Praeter hunc et supra dictos extiterunt plurimi praeceptores et poetae vel historiographi, quorum quosdam hic dicamus, nam convenit ordini. 10 Hi sunt Plautus, Naso, Flaccus, Naevius, Terentius, Livius, Lucanus, Varro, Stacius, Salustius, Plinius, Quintilianus, Juvenalis, Persius, 11 Ennius, Cato, Catullus, Macer et Macrobius, Marcianus, Victorinus, Donatus et Servius, Priscianus primae artis restaurator strenuus. 12 Multos tamen et praestantes vertimus et liquimus. <Et> nunc quedam hic libare nitemur ex artibus profutura studiosis harum facultatibus. 13 Prime sedis fundamento presidens grammatica preter denas atque ternas partes <est> dividua, in primis quinquepertita, per bis quaternaria. 14 Haec in ipsis studiorum discitur crepundiis et sub ope instrumenti viam parat ceteris informando, edocendo infinitis regulis. 15 Huic secunda sociatur civilis rethorica et verbosa super omnes, partibus quinaria, genera causarum tria cuius <sunt> materia. 16 Hec forenses lites sedat, causas agit, clamitat, discernendo, recusando, defendendo iudicat et quo vult leges retorquet, dicit, negat, implicat. 17 Cuius genere communis hinc est dialectica, quae natura prior extat etiam grammatica, dum cunctas ligat et solvit, pervideri nescia. 18 Hec diffinit et discernit, dividit et asserit, ratiocinari potens, vincens, invincibilis, quam lampas clarificavit Manliani luminis. 19 Transtulit hanc resolvendo binis Analeticis, introducens Isagogas binis commentariis et idem Kategorias cum Perierminiis. 20 Topica cum Sillogismis atque Differentiis, Diffinicionum librum cum Divisionibus explicavit, addens unum Propositionibus. 21 Hinc abstractas quantitates edocet quadrivium numeris et simphoniis mensurisque proprium et perpendit celi vias cursus atque siderum. 22 Huius quattuor in partes solvitur scientia enarranda binis formis sui sub essentia. Hinc testatur Severini diligens sollertia. 23 Quarum prima ceterarum mater arithmetica et postea septem vocum moderatrix musica, tercia geometria, hinc ars astrologica. 24 Hec perpendit celum, terram, solem et zodiacum, lunam, polos, parabellas, axem, decem circulos, stellarumque noscit situs in occasum geminos. 25 Exultate Papienses cives inclitissimi, apud quos quiescunt ossa insignis Boecii, vos his rivis clarescentes iure post eximii.   ____ [Appendix III] (Strecker p. 18 sqq. Ms. P, fol. 114rv et 113r Cod. lat. Paris, Bibl. nat. 242, saec. X/XI) 1 Cum insignium virorum      gesta dictis fulgeant, dulcibus ecce iam decet      ut modolis clareant, quatinus illorum facta      fidem nobis augeatit. 2 Sepe namque, que videtur      ociosa cancio, pura nobis imputatur      fidei devocio, ceu scolastici ludentes      canimus in timpano. 3 Quodam tempore fuerunt      duo viri nobiles, sicut fabule testantur      et scurrarum coinplices, unus Cobbo vocabatur      Lantfridus et consodes. 4 Unus patria de una      natus est nobiliter, alter ex altera natus      omine flebiliter; in una domo penetrantes      serviebant pariter. 5 Primus enim unus horum      dixit, Cobbo nomine: «Amplius nolo morare,      Lantfride carissime, sed alterius parebo      dictis, frater obtime. 6 Trans maria navigabo:      procreant pericula mei servi et propinqui      in terra domestica; forsitan illorum sanguis      erit mihi gloria.» 7 Primus Cobbo ad Lantfridum      dixit inter epulas: «Multas ralde tesaurorum      posui divicias, quas tibi fieri volo:      mihi dono capias». 8 Lantfridus ei respondit:      «Meum est hoc facere. Tu trans mare me venisti      visitando querere; ego tibi multa bona      debeo <rependere>.» 9 «Dic mihi, quomodo tu vis      fieri placabilis?» . . . . . . . . . . . . . .      . . . . . . . . . . . . «Uxor ad amandum tua      mihi est amabilis«. 10 Cuius uxor Segesvita      fulgebat in talamis, splendor solis utque lune      rutilat in radiis, ac pre cunctis speciosa      videbatur feminis. 11 Cobbo tantum perscrutare      volens amicitiam . . . . . . . . . . . . . .      . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .      . . . . . . . . . . . . 12 . . . . . . . . . . . . . .      . . . . . . . . . . . . «nam et ego tesaurorum      posui divicias, quas tibi fieri volo:      mihi dono capias.» 13 Lantfridus enim per manum      uxorem accipiens tradidit Cobboni, fidem      illius prospiciens, usque ad naves, cum illa      pergeret, egrediens. 14 Cumque in citarizando      accepisset nenias, cantico cordarum dixit:      «Cobbo, fidem teneas!» atque repetebat usque:      «Cobbo, fidem teneas!» 15 In occursum quidem suum      cum venissent invicem, Lantfrido cum iuramento      suam reddit coniugem: «Sine crimine ac firmus      permansi in stabilem».

<<< conspectus carminum