Karolus Magnus et Leo Papa

Textus

________________________________________________________________

Karolus et Leo

Rursus in ambiguos gravis ammonet anchora calles

Vela dare, incertis classem concredere ventis;

Languida quae geminas superarunt membra procellas

Ad nova bella iubet lassos reparare lacertos,

5

Victricemque manum gravidis consurgere remis,

Quo vocat aura levis, placidis superare profundum

Flatibus aequoreas temptando classibus undas,

Tendere ad ignotas celerique per aequora terras

Cursu et praecipites scopulos pulsare natatu.

10

Vela movet placidus tremulis cita flatibus Eurus,

Cogens me rapido nunc tendere in ardua gressu,

Europae quo celsa pharus cum luce coruscat.

Spargit ad astra suum Karolus rex nomen opimum;

Sol nitet ecce suis radiis: sic denique David

15

Inlustrat magno pietatis lumine terras!

Res tamen una duos variando separat istos

Et vice disiuncti mutata saepe feruntur:

Ilium aliquando tegunt nimboso nubila tractu,

Hunc ullae numquam possunt variare procellae;

20

Ille caret proprio bissenis lumine horis,

Iste suam aeterno conservat sidere lucem;

Pace nitet laeta, pariter pietate redundans

Nescit habere pio lapsurum lumine casum.

Vultu hilari, ore nitet, semper quoque fronte serena

25

Fulget et aeterno pietatis lumine Phoebum

Vincit, ab occasu dispergens nomen in ortum.

Armipotens Karolus, victor pius atque triumphans

Rex, cunctos superat reges bonitate per orbem:

Iustior est cunctis cunctisque potentior exstat.

30

Ille duces magno et comites inlustrat amore;

Blandus adest iustis, hilarem se praebet ad omnes,

Iustitiae cultor cultores diligit omnes,

Iustus in exemplum cunctis se donat habendum.

Ingreditur prior ipse, sequi quo se cupit omnes;

35

Temptat iter, facile cuncti quo iure sequantur.

Iniustos merito duris constringit habenis,

Atque iugum inponit gravidum cervice superbis,

Discere iustitiam divinis ammonet actis;

Impia colla premit rigidis constricta catenis

40

Et docet altithroni praecepta implere tonantis.

Quod mens laeva vetat suadendo animusque sinister,

Hoc saltim cupiant implere timore coacti;

Quod non sponte prius miseri fecere rebelles,

Exercere student avidi instimulante timore.

45

Qui pius esse fero iam dudum more repugnat,

Fitque timore pio pius impius ille coactus.

Erigit hinc humiles, humilesque extollit in altum,

Prona colit relevans ad celsa cacumina colla;

Ora trahit summissa gradus rex iustus ad altos,

50

Colla suprema premit subdens excelsa petentes;

Et quantum miseri conantur surgere ad alta,

Rursus ad ima facit merito descendere tantum.

Strenuus ingenio Karolus, sapiensque, modestus,

Insignis studio, resplendens mente sagaci,

55

Nomen et hoc merito Karolus sortitur in orbe:

Haec cara est populis lux et sapientia terris.

Omne decus pariter famulis, ornatus et omnis

Exstat, honor populi et plebis spes, gloria summa

Nominis. Hunc olim terris promisit origo

60

Tam clarum ingenio, meritis quam clarus opimis

Fulget in orbe potens, prudens gnarusque, modestus,

Inluster, facilis, doctus, bonus, aptus, honestus,

Mitis, praecipuus, iustus, pius, inclitus heros,

Rex, rector, venerandus apex, augustus, opimus,

65

Arbiter insignis, iudex, miserator egenum,

Pacificus, largus, solers hilarisque, venustus.

Grammaticae doctor constat praelucidus artis,

Nullo umquam fuerat tam clarus tempore lector;

Rethorica insignis vegetat praeceptor in arte:

70

Summus apex regum, summus quoque in orbe sophista,

Exstat et orator, facundo famine pollens;

Inclita nam superat praeclari dicta Catonis,

Vincit et eloquii magnum dulcedine Marcum

Atque suis dictis facundus cedit Homerus

75

Et priscos superat dialectica in arte magistros.

Quatuor ast alias artes quae iure secuntur

Discernit simili rerum ratione magistra;

Doctus in his etiamque modo rex floret eodem.

Solus iter meruit doctrinae adipiscier omne,

80

Occultas penetrare vias, mysteria cuncta

Nosse, deo serie revelante ab origine rerum.

Omnem quippe viam doctrinae invenit et omnem

Artis opacum aditum secretaque clancula verba.

Omnia solus enim meruit pius ille talenta

85

Suscipere et cunctis praefertur in arte magistris:

Scilicet imperii ut quantum rex culmine reges

Excellit, tantum cunctis praeponitur arte.

Quis poterit tanti praeconia promere regis,

Quisve putat sermone rudi se principis acta

90

Posse referre, senes cum vincant omnia vates?

Exsuperatque meum ingenium iustissimus actis

Rex Karolus, caput orbis, amor populique decusque,

Europae venerandus apex, pater optimus, heros,

Augustus, sed et urbe potens, ubi Roma secunda

95

Flore novo, ingenti magna consurgit ad alta

Mole tholis muro praecelsis sidera tangens.

Stat pius arce procul Karolus loca singula signans

Altaque disponens venturae moenia Romae.

His iubet esse forum sanctum quoque iure senatum,

100

Ius populi et leges ubi sacraque iussa capessant.

Insistitque operosa cohors; pars apta columnis

Saxa secat rigidis, arcem molitur in altum;

Ast alii rupes manibus subvolvere certant,

Effodiunt portus, statuuntque profunda theatri

105

Fundamenta, tholis includunt atria celsis.

His alii thermas calidas reperire laborant,

Balnea sponte sua ferventia mole recludunt,

Marmoreis gradibus speciosa sedilia pangunt.

Fons nimio bullentis aquae fervere calore

110

Non cessat; partes rivos deducit in omnes

Urbis, et aeterni hic alii bene regis amoenum

Construere ingenti templum molimine certant.

Scandit ad astra domus muris sacrata politis,

Pars super in summis populi procul arcibus ardens

115

Saxa locat, solido coniungens marmora nexu;

Altera stat gradibus portantum sorte receptans

Pars onera atque avidis manibus praedura ministrat

Saxa; alii subeunt, volvunt ad moenia rupes,

Ingentes passim fasces cervice reflexa

120

Deponunt humeris, valido sub pondere fessi;

Plaustraque dant sonitum; vastus fragor aethera pulsat,

Fit strepitus, magna consurgit stridor in urbe;

Itque reditque operosa cohors, diffusa per urbem,

Materiam Romae certatim congregat altae.

125

His alii arma parant acuentes utile ferrum,

Marmora quo possunt sculpi et quo saxa secari.

Fervet opus; velutique solent aestate futurae

Pulchra hiemis non inmemores alimenta ciborum

Cum facere, ore legunt carpentes floscula apesque

130

Per latices, per thima volant stridentibus alis,

Floribus insidunt aliae praedaque redire

Accepta studeant, redolentia castra revisant

Aut foetus aliae certant educere adultos

Aut cum nectareas componunt ordine cellas

135

Roscida stipantes sinuoso poplite mella;

Haud aliter lata Franci spatiantur in urbe.

Non procul excelsa nemus est et amoena virecta

Lucus ab urbe virens et prata recentia rivis

Obtinet in medio, multis circumsita muris.

140

Hic amnem circumvolitat genus omne volucrum;

In ripis resident rimantes pascua rostris;

Nunc procul in medio summergunt flumine sese,

Nunc quoque praecipiti properant ad litora cursu;

Hosque toros iuxta cervorum pascitur agmen

145

Riparum in longa per amoenaque pascua valle.

Huc illuc timido discurrit dammula gressu:

Fronde retecta vacat; passim genus omne ferarum

His latet in silvis. Etenim nemora inter opaca

Hic pater adsidue Karolus, venerabilis heros,

150

Exercere solet gratos per gramina ludos

Atque agitare feras canibus tremulisque sagittis

Sternere cornigeram nigraque sub arbore turbam.

Exoritur radiis cum primum Phoebus honestis,

Et iubar ignicomo perlustrat lumine montes,

155

Praecipites scopulos et summa cacumina tangens

Silvarum, thalamo properat delecta iuventus

Regali, parte ex omni collecta, resistit

Nobilium manus expectans in limine primo.

Fit strepitus, clamor consurgit vastus in urbe;

160

Desuper ex alto respondent culmine tecta

Aerea; praecipuus conscendit stridor in auras;

Hinnit equusque ad equum, conclamat turba pedestris,

Inque vicem proprio revocatur pignore quisque

Ad dominum famulusque suum sequiturque vocantem.

165

His phaleratus equus gravidis auroque metallis,

Terga recepturus regem in sua gaudet opimum

Stans movet acre caput, montes cupit ire per altos.

Egreditur tandem; circum stipante caterva

Europae veneranda pharus se prodit ad auram.

170

Enitet eximio vultu facieque coruscat;

Nobile namque caput pretioso amplectitur auro

Rex Karolus; cunctos humeris supereminet altis.

Lata ferunt iuvenes ferro venabula acuto,

Retia quadruplici coniunctaque linea limbo

175

Atque canes avidos ducunt per colla revinctos,

Ad praedam faciles furiosoque ore molosos.

Iam pater excelsi Karolus sacra limina templi

Deseruit; mox castra ducum comitesque priores

Movere; alte urbis panduntur classica portae;

180

Cornua concrepitant, fragor ingens atria complet,

Praecipitique ruunt iuvenes ad litora cursu.

Hinc thalamo cunctata diu regina superbo

Procedit, multa circum comitante caterva,

Liutgardis Karoli pulcherrjma nomine coniux .

185

Fulgida colla nitent roseo simulata colore;

Cedit opimum etenim redimitis crinibus ostrum;

Candida purpureis cinguntur tempora vittia;

Aurea flla ligant clamidem, capitique byrillus

Inseritur, radians claro diadema metallo

190

Enitet, et vestis biscocco purpura bysso;

Ornantur variis radiantia colla lapillis.

Agmine se iungit pulchris stipata puellis;

Magnanimos inter proceres regina superbo

Gaudet equo, et iuvenum circum manus emicat ardens.

195

Cetera regalem pubes pulcherrima prolem

Expectat foribus. Turmis comitatus opimis,

More patri et vultu similis, procedere tandem

Temptat item Karolus, genitoris nomine pollens:

Terga ferocis equi solito de more fatigat. oo

200

Hinc Pippinus avi sequitur de nomine dictus,

Restaurat proprii qui publica gesta parentis,

Bellipotens, animosus heros, fortissimus armis,

Seque suos inter famulos fert ductor opimus.

Coetibus innumeris circumdatus, enitet alto

205

Vectus equo, eximio vultu facieque coruscans,

Tempora cui rutilo cinguntur pulchra metallo.

Circumfusa ruit comitantum turba rotatu

Per patulas portas; certatim exire senatus

Conatur magno cum murmuris inde tumultu.

210

Cornua rauca sonant, avido latratibus auras

Conplent ore canes, fragor ignea sidera pulsat .

Inde puellarum sequitur mox ordo coruscus;

Rhodrud ante alias rapidoque invecta puellas

Fulget equo et placidum prior occupat ordine gressum.

215

Immixta est niveis ametistina vitta capillis,

Ordinibus variis gemmarum luce coruscans;

Namque corona caput pretiosis aurea gemmis

Implicat et pulchrum subnectit fibula amictum.

Virgineos interque choros turbamque sequentem

220

Proxima Berta nitet, multis sociata puellis.

Voce, virili animo, habitu vultuque corusco,

Os, mores, oculos imitantia pectora patris

Fert; caput aurato diademate cingitur almum.

Aurea se niveis commiscent fila capillis;

225

Lactea quippe ferunt pretiosam colla murinam.

Ornatur vestis variis speciosa lapillis

Ordine, gemmarum numerosa luce coruscat

Bratea, crysolitis ornantur tegmina gemmis.

Gisala post istas sequitur candore coruscans;

230

Virgineo comitata choro, micat aurea proles.

Tecta melocineo fulgescit femina amictu,

Mollia purpureis rutilant velamina filis,

Vox, facies, crines radianti luce coruscant.

Splendida colla nitent roseo inflammata rubore,

235

Argento stat facta manus, frons aurea fulget,

Et magnum vincunt oculorum lumina Phoebum .

Laeta super rapidum conscendit virgo caballum;

Frena superbus equus spumantia dente volutat.

Hinc comitata viris, illinc stipata puellis

240

Innumeris circum, circumstrepit agmen equorum.

His cumulata bonis praecelsa solaria linquens,

Virgo pudica pii sequitur vestigia regis.

Rhodhaid inde micat multis ornata metallis;

Agmen ovans rapido praecedit femina gressu.

245

Pectora, colla, comae lucent variata lapillis,

Serica et ex humeris dependent pallia pulchris;

Inseritur capiti nitido gemmata corona;

Stringit acus clamidem gemmatis aurea bullis.

Pulchra vehetur equo Rhodhaidis virgo superbo,

250

Quo latitare solent hirsuto tergore cervi.

Interea egreditur vultu Theodrada corusco,

Fronte venusta nitens et cedit crinibus aurum;

Pulchra peregrinis conlucent colla zmaracdis,

Pes, manus, ora, genae, cervix radiata nitescit.

255

Clara serenatis fulgescunt lumina flammis,

Pallia permixtis lucent iachyntina talpis,

Clara Sophocleoque ornatur virgo coturno.

Turba puellarum circumstrepit agmine denso,

Atque venusta cohors procerum nitet ordine longo.

260

Et sedet in niveo pulcherrima virgo caballo;

Acri fertur equo Karoli pia filia regis;

In nemus ire parat, sacrata palatia linquens.

Agminis extremam partem sibi vindicat Hiltrud,

Illi sorte datur dehinc ultimus ordo senatus;

265

Ipsa autem medio fulgescit in agmine virgo:

Temperat expositum spatii moderamine gressum

Litorei iuxta ora soli. Plebs inclita tendit

Venandi studio regique exercitus omnis

Iam sociatus adest; mox ferrea vincla rapacum

270

Cuncta cadunt resoluta canum, lustra alta ferarum

Nare sagace petunt, quaerentes rite rapinam,

Et lustrant avidi condensa frutecta molosi;

Diffusi errantes in opacis saltibus, omnes

Sanguineam silvis praedam reperire laborant.

275

Cingit eques saltum, fugitivis obvia turbis

Turba paratur; aper fulvus fit valle repertus;

Mox nemus insiliunt equites et voce sequuntur;

Praedam agiles certant fugitivam agitare molosi,

Et sparsi currunt per opaca silentia silvae.

280

Iste tacendo volat celerem post rite rapinam,

Ille autem vacuas complet latratibus auras;

Errat hic umbrosis delusus odore frutectis,

Alter in alterius hinc saltibus inde rotatur;

llle videt, hic praedam sentit odore fugacem.

285

Fit strepitus, silvis consurgit stridor in imis,

Et tuba magnanimos incendit ad acra molosos

Proelia, dirus aper quo se fert dente minaci,

Arboribusque excussa cadunt folia undique ab altis:

Per loca vasta fugit rapidoque per invia cursu

290

Tendit iter, frendens tenet alta cacumina montis;

Cursibus exhaustus lasso pede constat anhelus.

Iam parat arma necis canibus turbamque sequacem

Sternit et horrendo rabidos rotat ore molosos u.

Mox Karolus pater ipse volat mediumque per agmen

295

Ocior aligeris avibus forat ense ferinum

Pectus et intinguens gelidum in praecordia ferrum.

Corruit ille, vomens vitam cum sanguine mixto,

In flava moriens seseque volutat harena.

Regalis monte haec proles speculatur ab alto.

300

Mox aliam Karolus praedam iubet inde movere,

Et socios verbis claros ita fatur amicis:

'Hanc fortuna diem nobis deducere laetam

Annuit auguriis et nostra incepta secundat;

Ergo favete omnes istum exercendo laborem,

305

Venandi studio curamque adhibete benignam!'

Vix haec dixit heros, subito fremit agmen ab alto

Monte; nemus repetunt proceres hinc inde ruentes

Praeceleres agitare feras. Pater inclitus ipse

Ante volans Karolus manibus fert missile ferrum,

310

Sternit et innumeras porcorum strage catervas;

Corpora multa cadunt passim prostrata ferarum.

Tunc Karolus praedam proceres partitur in omnes,

Et spoliis onerat gravidis sociosque sequaces.

Inde reflectit iter, campum repetensque priorem,

315

Frondosum lucum, patulis fontesque recentes

Ramis praetextos et opacam frigoris umbram.

Aurea hic terris passim tentoria fixa

Stant, pomposa ducum hinc inde et castra nitescunt.

Laeta parat Karolus sociis convivia laetus;

320

Convocat huc omnes longaevos ordine patres,

Maturum populum natum melioribus annis,

Inpubem pariter plebem castasque puellas

Conlocat; inde iubet mensis donare Falerna.

Sol fugit interea, lucem nox occupat umbris;

325

Membra solo exoptant placidum defessa soporem.

Portentum rex triste videt monstrumque nefandum

In somnis, summum Romanae adstare Leonem

Urbis pontificem mestosque effundere fletus,

Squalentes oculos, maculatum sanguine vultum,

330

Truncatam linguam horrendaque multa gerentem

Vulnera. Sollicitos gelidus pavor occupat artus

Augusti. Rapidos Romana ad moenia missos

Tres iubet ire, foret si sanus pastoropimus

Explorare gregis; quid tristia somnia signent

335

Miraturque; piam curam gerit ille fidelem.

Festinant rapidis legati passibus; ipse

Saxoniam repetit cum multis milibus heros.

Agmina convenient diversis partibus orbis,

Cognataeque acies properant super ardua Rheni

340

Litora, Saxonum populum domitare rebellem

Et saevam gelido gentem rescindere ferro.

Culmina iam cernunt urbis procul ardua Romae

Optatumque vident legati a monte theatrum;

Tristior occurrit vulgataque fama repente,

345

Lumen apostolicum crudeli funere plagis

Occubuisse feris; nam serpens saevus et atrox,

Qui solet unanimes bello committere fratres,

Semina pestiferi iactare nocenda veneni,

Suasit in innocuum caecatis mentibus omnes

350

Saevire, et famulos dominum trucidare potentem.

Dira animis inlapsa lues et sensibus haesit;

Virus pestiferum concepit pectus anhelum.

Insidias posuere viro mortemque parabant

Insonti tristemque necem; plebs impia telis

355

Pastorem in proprium seseque armavit iniquis.

Dum solitum transisset iter Leo papa benignus,

Et sacra Laurenti peteret pede limina sancti,

Plebs demens populusque vecors, male sana iuventus,

Fustibus et gladiis, nudatis ensibus, omnis

360

Inruit in summum pastorem turba tumultu,

Caeca furens, subito diris commota procellis.

Sacra sacerdotis torquebat membra flagellis,

Unius in casum multorum saevit hiatus;

Carnifices geminas traxerunt fronte fenestras,

365

Et celerem abscindunt lacerato corpore linguam.

Pontificem tantum sese extinxisse putabat

Plebs pietate carens atrisque infecta venenis;

Sed manus alma patris oculis medicamina ademptis

Obtulit atque novo reparavit lumine vultum.

370

Ora peregrinos stupuerunt pallida visus,

Explicat et celerem truncataque lingua loquellam.

Cum sociis magnus paucis fugit inde sacerdos;

Clam petere auxilium Spulitinam tendit ad urbem.

A duce cum magno fit hic susceptus honore

375

Winigiso et multis cumulatus in ordine donis.

Audit Italiam missos venisse fideles

Francorum, et solitam Romanis ferre salutem

Non voluisse, suum quoniam sine culpa potentem

Suppliciis dominum cruciassent. Mox manifestos

380

Ille venire viros ad se iubet, atque ita fari

Incipit - et truncata brevi infra lingua palatum

Cursu errat - placidam depromens voce loquellam:

"Vos ego per caram Karoli coniuro salutem

Regis, ut eiectum me defendatis in armis,

385

Finibus a propriis et sedis honore repulsum;

Me quoque vobiscum ad vestrum ducatis opimum

Regem, et praecipui liceat mihi principis ora

Cernere, qui iusto nostros examinet actus

Iudicio et vindex saevissima verbera nostra

390

Vindicet insignis, luctus gemitumque meumque

Allevet, addendo nostrae solatia vitae.

Ergo agite et, vestra si nunc mihi gratia certa est,

Eripite his terris, David me obtutibus almis

Praesentate, viri; iam nos mora nulla tenendo

395

Inpediat, gelidas superemus cursibus Alpes."

Haec Leo papa. Cohors Francorum mixta Latinis

Obstipuit, domino grates laudesque rependens,

Qui nova pontifici reddebat lumina summo,

Et desperatam condebat in ore loquellam.

400

At Germar contra breviter sic vocibus usus:

"Lux, decus egregium, populorum lumen amoenum,

Pastor apostolicus, venerandus in orbe sacerdos,

Te mandare decet, quodcumque in corde volutas;

Nos parere tuis fas est, pater optime, iussis!"

405

Inde iter incipiunt laeti rapidisque metiri

Passibus; Augusti iuvat ire ad limina magni,

Difficiles temptare vias, callemque severum

Vincere; certatim diversa per oppida pergunt.

Innumerae occurrunt passim ad spectacula turbae,

410

Pontificis sacras gaudentes lambere plantas;

Multaque praeterea cumulantes munera portant;

Et capite in veteri visus cernendo novellos

Obstipeant, linguamque loqui mirantur ademptam

Iam dudum, et celerem recreata voce loquellam.

415

Rex pius interea gelidum transnavigat amnem

David, spumosi superans vada cerula Rheni,

Armatas acies inter primosque coruscat

Arduus, arma tenens; equitatus vertice toto

Exsuperat comites. Fulgentes aere catervae

420

Undique collectae properant, atque agmina iungunt

Cum fremitu vario sese, et stupet inscia tellus

Loricas, enses, galeas, tot scuta virorum,

Ac concussa tremit sub tanto pondere ferri:

Vastus ad astra frequens conscendit clamor, et echo

425

Rupibus e gelidis. saxoso a monte resultat.

Est locus insignis, quo Patra et Lippa fluentant;

Altus et in nudo campo iacet, undique largo

Vestitus spatio; celso de colle videri

Namque potest legio omnis et hinc exercitus omnis,

430

Castra ducum et comitum, radiantiaque arma virorum.

Huc Karolus, multis stipatus milibus, heros

Advenit, et tandem iuvat hic succedere tectis.

Missus apostolici regalem tendit ad aulam

Interea, et summum manifestat quippe venire

435

Pontificem, expulsum Romana a sede Leonem

Civibus a propriis, et tot tolerasse recenset

Verbera, commemorans extinctum lumine vultum:

Narrat et absciscam liquido de gutture linguam;

Nunc, medicante deo, sanatum et ab omnibus istis

440

Esse malis. Animis stupet ipse exercitus omnis

Auditu, et Karolus, recolendo somnia retro,

Praeteriti indicio agnoscens vestigia visus

Hoc fore non dubitat, quod tristes fundere fletus

Pontificem insomnis iam dudum vidit eundem.

445

Hinc iubet extimplo Pippinum occurrere magno

Pastori, pacem et placidam portare salutem.

Obvius ire parat genitoris iussa facessens

Pippinus; centum laetus cum milibus ivit.

Ipse sedet solio Karolus rex iusus in alto,

450

Dans leges patriis, et regni foedera firmat.

Utque videt patulo adversum se tendere campo

Pastor apostolicus centum cum milibus altum

Pippinum, geminas extendit ad aethera palmas,

Pro populoque preces effundens pectore largas.

455

Ante sacerdotum ter summum exercitus omnis

Sternitur, et supplex vulgus ter fusus adorat.

Mox Leo papa solo Pippinum more benigno

Excipit et, sacris circumdans colla lacertis,

Haeret in amplexuque diu placida oscula libans.

460

It comes et supra se confert vertice toto

Pippinus; varias miscent sermone loquellas

Inque vicem diversa levant problemata verbo.

Rex pius interea solium conscendit et omnem

Alloquitur populum Karolus, venerabilis heros:

465

"Ergo agite, o proceres" inquit, "quibus induite arma

Ire estis soliti ad bellum Martemque saeverum

Temptare et crudo vosmet confidere pugno:

Pontifici celere cursu occurremus opimo!'

Vix haec dixit heros, fremit undique turba tumultu,

470

Tela manu glomerat mox, loricasque trilices,

Et latos clipeos, galeasque et spicula; peltae

Aerate resonant; acies hinc inde videntur

Ire aequitum; sparso nigrescunt pulvere nubes,

Et tuba lugubri medio strepit aggere voce.

475

Classica signa sonant; campi densentur aperti

Agmine, cristatus fulgetque exercitus omnis.

Tela micant pariter; vexilla levata coruscant,

Armati incedunt iuvenes et freta iuventus

Gaudet equis; siccus fervescit in ossibus ardor

480

Audendi. At Karolus medio micat agmine laetus:

Aurea crista tegit frontem, et conspectus in armis

Fulget; equo ingenti portatur ductor opimus.

Ante sacerdotum porro castra agmina ternis

Stant divisa choris in longis vestibus almae

485

Sacra crucis vexilla levant, et praesulis omnis

Adventum expectat clerusque et candida plebes.

Iampater in campo Karolus vidit agmina aperto;

Pippinum et summum pastorem tendere contra

Constat: et inque modum populum expectare coronae

490

Praecepit atque aciem hic dividit orbis ad instar.

Ipse autem medio consistit in orbe beatus

Praesulis adventum expectans, et vertice

Altior est sotiis, populum supereminet omnem.

Iam Leo papa subit que externo se agmine miscet.

495

Quam varias habitu, linguis, tam vestis et armis

Miratur gentes diversis partibus orbis.

Extimplo properans Karolus veneranter adorat,

Pontificem amplectens magnum, et placida oscula libat.

Inque vicem dextras iungunt, pariterque feruntur

500

Gressibus, et multo miscentes verba favore.

Ante sacerdotem ter summum exercitus omnis

Sternitur, et supplex vulgus ter fusus adorat,

Pro populoque preces ter fundit pectore praesul.

Rex, pater Europe, et summus Leo pastor in orbe

505

Congressi, inque vicem vario sermone fruuntur.

Exquirit Karolus casus auditque laborum

Diversos; sceleris populi impia facta stupescit.

Miratur geminas iam dudum luce fenestras

Extinctas et nunc reparatum lumine vultum,

510

Truncatamque loqui miratur forcipe linguam.

Alter in alterius configunt lumina vultus

Et parili sedes tendunt ad culmina gressu.

Ante sacerdotes sacri stant hostia templi

Alternis vicibus modulantes carmina laudum,

515

Atque creatori grates laudesque frequentant,

Qui nova pontifis reddebat lumina summo

Et desperatam condebat in ore loquellam.

Exoritur clamor, vox ardua pulsat Olympum:

Intrat apostolicus, Karolo ducente beato,

520

Templa creatoris, solito sollemnia more

Concelebrare pio missarum sacra favore.

Ex hinc officiis divinis rite peractis,

Invitat Karolus celsa intra tecta Leonem.

Clara intus pictis conlucet vestibus aula;

525

Auro, ostro ornantur hinc inde sedilia multo;

Ad mensas resident laeti, variisque fruuntur

Deliciis; medio celebrant convivia tecto;

Aurea namque tument per mensas vasa Falerno.

Rex Karolus simul et summus Leo presul in orbe

530

Vescitur, atque bibunt pateris spumantia vina.

Post laetas epulas et dulca pocula Bacchi

Multa pius magno Karolus dat dona Leoni.

Hinc laetus repetens aule secreta revisat

Rex, et apostolicus repetit quoque castra suorum.

535

Cum tali a Karolo Leo fit susceptus honore,

Romanos fugiens propriisque repulsus ab oris.