Epistolae duae de ratione paschae

525/26

Textus:

Dionysius Exiguus: Epistolae duae de ratione paschae

in: Patrologiae cursus completus, Series Latina,

vol. LXVII, col. 23 sqq., ed. J.-P. Migne, Paris 1848

Versio digitalis: Corpus Corporum (Universität Zürich)

________________________________________________________________________________

(0023B)

Epistola secunda.

scripta anno Christi vulgari 526.

Dominis a me plurimum venerandis Bonifacio primicerio notario­rum, et Bono secundicerio, Dionysius Exiguus salutem. (0023C)

Observantiae (al., Reverentiae, non bene) paschalis regulam, diu sancto ac venerabili Petronio episcopo commonente, tandem stylo commendare compulsus, omnem deinceps diversitatis oppugnationem sublatam fore credideram; maxime quod sanctorum trecentorum octodecim antistitum qui apud Nicaeam convenerant, auctoritatem totis nisibus insinuare curaveram: qui in ipso concilio venerando decemnovennalem cyclum regulariter affigentes, quartas decimas lunas paschalis observantiae per omnia tempora legi suae revolutionis immobiles adnotaverunt. (0023D) Sed quoniam sanctitas vestra, orta rei huius quaestione, de archivo Romanae Ecclesiae Paschasini venerabilis episcopi scripta, quem constat pro persona beatissimi papae Leonis sancto Chalcedonensi praesedisse concilio, ad eumdem papam per idem tempus directa nunc protulit, quae sanctis Patribus evidenti ratione consentiunt, huic praesenti indidimus operi: ut huius etiam viri testimonio niteremur, qui manifesto miraculo venerabilium pontificum paschalia decreta confirmat. Quod vero in scriptis ipsis communium annorum et embolismorum mentio facta est, et a nonnullis haec ratio, quae ex Hebraeorum, ut fertur, traditione descendit, magnopere quaeritur, scire volentibus, utrum huic paterna regula (al., paternae regulae) consonare videatur; necessarium duximus, et hanc notitiam, ne probetur in aliquo dissidere, coacta brevitate digerere.

Noverimus itaque, quia idem decemnovennalis cyclus per ogdoadem et hendecadem semper in se revolvitur. Octo namque et undecim ipse numerus explicatur. (0024A) Ogdoas ergo, quae incipit a primo decemnovennali cyclo, qui est lunaris decimus septimus, hac ratione peragitur, ut annos primum et secundum, communes, id est minores habeat, tertium embolismum, id est maiorem; annum quartum et quintum item communes, sextum embolismum; septimum communem, octavum embolismum. Ac per hoc ogdoadis communes anni quinque, et tres embolismi iugiter ascribuntur. Communis autem annus duodecim lunares menses colligit, qui dies trecentos quinquaginta quatuor efficiunt. Embolismus autem annus, et lunas tredecim, et dies trecentos octoginta quatuor habere monstratur. Item hendecas hac lege discurrit. (0024B) Incipit nono anno cycli decemnovennalis, qui est lunaris sextus: cuius primus et secundus annus communis est, tertius embolismus; quartus et quintus communis, sextus embolismus; septimus et octavus communis; nonus embolismus; decimus communis, undecimus embolismus: sicque hendecas communibus annis septem, embolismis quatuor terminatur. Embolismorum autem ista ratio probatur existere, quia annorum communium videtur damna supplere: quatenus ad solare tempus lunaris exaequetur excursio. Quamvis enim anni solaris circulum per singulos menses luna circumeat, tamen eius perfectionem duodecim suis mensibus implere non praevalet. Denique in annis communibus ad rationem solaris anni undecim dies lunae deesse cernuntur. In embolismis vero novemdecim diebus eumdem annum videtur solarem luna transcendere. (0024C) Quapropter ogdoadis et hendecadis annos, iuxta praefati circuli ordinem, in medium proferamus; et liquido probabimus, per octo annos et undecim, lunae cursum cum sole contendere: quando tot dies illa colligat quot ille cucurrerit.

In ogdoade diximus quinque annos esse communes, tres embolismos. Quinquies ergo trecenteni quinquageni quaterni, fiunt mille septingenti septuaginta; et ter trecenteni octogeni quaterni, mille centum quinquaginta duo, ac per hoc simul fiunt bis mille nongenti viginti duo. Similiter octo anni solares, si in summam redigantur, id est octies trecenti sexageni quini, et quadrans, faciunt simul bis mille nongentos viginti duos. (0024D) Simili modo et hendecadis annos, qui sunt communes septem, et quatuor embolismi, si in summam ea qua diximus supputatione congesseris, tantumdem pene reperies, quantum undecim solares anni conficiunt; hoc est, quater mille quatuordecim. Haec est ergo embolismorum, sicut praediximus, ratio, ut incrementis suis communium annorum detrimenta compensent.

Sed iam pulcherrimam vobis atque praeclaram collectionem ipsius cycli decemnovennalis ostendam, per quam omnem deinceps ambiguitatem, si qua mota fuerit, auferatis; nec sit ita quis nimio stupore perculsus, qui demonstrata sibi veritatis luce non gaudeat, et ignorantiae relictis tenebris, tantae rationi protinus non acquiescat. A decima quinta luna paschalis festi, anni, verbi gratia, praecedentis, usque ad decimam quartam sequentis, quod quaerimus, si communis annus est, trecentos quinquaginta quatuor dies habebit; si embolismus, trecentos octoginta quatuor. (0025A) Quod si dies unus plus minusve contigerit, evidens error est. Excepto videlicet anno primo saepe dicti decemnovennalis cycli, quem a decima quarta luna Paschae ultimi, id est noni decimi anni, usque ad decimam quartam eiusdem primi numerare curamus (al., causavimus) . Propter quod idem ultimus epactas, id est adiectiones lunares, octodenas tunc retinens, primo anno, non undecim, ut caeteris annis fieri solet, sed duodecim dies accommodat. Et quia triginta dierum fine volvuntur, nulla epacta in principio ipsius cycli ponitur; secundus autem annus epactas undecim suscipit: et ideo, sicut diximus, a decima quinta luna Paschae primi cycli usque ad finem eius, in communibus et embolismis annis praefixos dies nos invenire, non dubium est. (0025B) Quod si aliter aliquando calculantium imperitia fuerit fortassis expositum, hac observantia ratiocinationis eorum falsitas arguetur.

Atque ut hoc manifestius possit intelligi, praesentis anni monstremus exemplo. Indictio quippe quarta est, et lunaris circulus undecimus; decemnovennalis cyclus decimus quartus. Et quoniam hendecadis sextus annus est, eum embolismum esse necesse est. A decima quinta itaque luna praeteriti festi, usque ad decimam quartam praesentis, quot sunt dies diligentius inquiramus: et inveniemus procul dubio, quando Pascha celebrare debeamus. Transacto anno per indictionem tertiam in Pascha lunam decimam quartam nono calendarum Aprilium die, id est vigesimo quarto mensis Martii fuisse, quis dubitet, qui curam huius rei habere quantulumcunque cognoscitur? (0025C) Et ideo ab octavo calendarum Aprilium die numerandi sumamus exordium; habemus Martii dies septem, Aprilis triginta, Maii triginta et unum, Iunii triginta, Iulii triginta et unum, Augusti triginta et unum, Septembris triginta, Octobris triginta et unum, Novembris triginta, Decembris triginta et unum, Ianuarii triginta et unum, Februarii viginti octo, Martii triginta et unum, Aprilis duodecim dies, quod est pridie idus Aprilis. Fiunt simul trecenti octoginta quatuor. Quod si, iuxta eorum diffinitionem, qui lunam aliter quam se veritas habet computant, decimam quartam non pridie iduum Aprilium, sed tertio iduum demus occurrere; trecentos octoginta tres dies imminuto numero colligemus; quod nullo fieri pacto conceditur. (0025D) Et ita semper quotiens dubitatio talis occurrerit, a decima quinta luna transactae festivitatis, usque in decimam quartam Paschae, quod quaerimus, dies sollicite computemus. Et si communis annus est, trecentos quinquaginta quatuor dies; si embolismus est, trecentos octoginta quatuor inveniemus: nec inaequalitas (alias, inaequaliter) prorsus eveniet: quia regula cycli huius hac ratione subsistit, cuius enucleatam formulam subiecta descriptione pandemus. (0026A)

Anno decemnovennali primo, lunari decimo septimo, a decimo quinto calendas Maii usque nonas Aprilis, quia communis annus est, sunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali secundo, lunari decimo octavo, ab octavo idus Aprilis usque in octavum calendas Aprilis, quia communis est, sunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali tertio, lunari decimo nono, a septimo calendas Aprilis usque in idus Aprilis, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor.

Anno decemnovennali quarto, lunari primo, a decimo octavo calendas Maii usque in quartum nonas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor. (0026B)

Anno decemnovennali quinto, lunari secundo, a tertio nonas Aprilis usque in undecimum calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali sexto, lunari tertio, a decimo calendas Aprilis usque in quartum idus Aprilis, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor.

Anno decemnovennali septimo, lunari quarto, a tertio idus Aprilis usque in tertium calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali octavo, lunari quinto, a pridie calendas Aprilis usque in decimum quartum calendas Maii, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor. (0026C)

Anno decemnovennali nono, lunari sexto, a decimo tertio calendas Maii usque in septimum idus Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo, lunari septimo, a sexto idus Aprilis usque in sextum calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali undecimo, lunari octavo, a quinto calendas Aprilis usque in decimum septimum calendas Maii, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor. (0026D)

Anno decemnovennali duodecimo, lunari nono, a decimo sexto calendas Maii usque in pridie nonas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo tertio, lunari decimo, a nonis Aprilis usque in nonum calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo quarto, lunari undecimo, ab octavo calendas Aprilis usque in secundum idus Aprilis, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor. (0027A)

Anno decemnovennali decimo quinto, lunari duodecimo, ab idibus Aprilis usque in calendas Aprilis, quia communis est, hunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo sexto, lunari decimo tertio, a quarto nonas Aprilis usque in duodecimum calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor. (0028A)

Anno decemnovennali decimo septimo, lunari decimo quarto, ab undecimo calendas Aprilis usque in quintum idus Aprilis, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo octavo, lunari decimo quinto, a quarto idus Aprilis usque in quartum calendas Aprilis, quia communis est, fiunt dies trecenti quinquaginta quatuor.

Anno decemnovennali decimo nono, lunari decimo sexto, a tertio calendas Aprilis usque in decimum quintum calendas Maii, quia embolismus est, fiunt dies trecenti octoginta quatuor.