I n c i p i t  e i u s d e m
C E P V R O S  [de holeribus]
l i b e r  t e r t i u s


‹Incipiunt capitula›

I. ut omne holus smaragdinum fiat II. pulmentarium ad ventrem III. asparagos IV. cucurbitas V. citrium VI. cucumeres VII. pepones, melones VIII. malvas IX. cymas et cauliculos X. porros XI. betas XII. holisera XIII. rapas sive napos XIV. raphanos XV. holus molle XVI. herbae rusticae XVII. urticae XVIII. intuba et lactucae XIX. cardui XX. sphondyli [sive spondili] XXI. caroetae

‹Expliciunt capitula›

______________________

I. DE HOLERIBVS:

Ut omne holus smaragdinum fiat: omne holus smaragdinum fit, si cum nitro coquatur.

II. PVLMENTARIVM AD VENTREM

1. Betas minutas et porros requietos elixabis, in patina compones. teres piper, cuminum, suffundes liquamen, passum, ut quaedam dulcedo sit. facias ut ferveat. cum ferbuerit, inferes.

2. Similiter: polypodium in tepidam mittes. ubi mollierit, rades, et minutum cum pipere et cumino trito in patinam ferventem mittes et uteris.

3. Aliter ad ventrem: facies betaciorum fasces detergi, ne laves. in eorum medium nitrum asparges et alligas singulos fasces. mittes in aquam. cum coxeris, condies patinam, cum eadem passum vel caroenum et cuminum et piper asparges et oleum modicum. ubi ferbuerit, polypodium et frustra nucum cum liquamine teres, ferventem patinam fundes, cooperies. statim depones et uteris.

4. [Aliter betacios Varrones. Varro: betacios, sed nigros, quorum detersas radices et mulso decoctas cum sale modico et oleo vel sale, aqua et oleo in se coctas iusculum facere et potari, melius etiam si in eo pullus sit decoctus.]

5. Aliter ad ventrem: apios virides cum suis radicibus lavabis et siccabis ad solem. deinde albamen et capita porrorum simul elixabis in caccabo novo, ita ut aqua ad tertias deferveat [id est ut ex tribus eminis aquae una remaneat]. postea teres piper, liquamen et aliquantum mellis humore temperabis, et aquam apiorum decoctorum colabis in mortario, et superfundes porris. cum simul ferbuerit, appones, et, si libitum fuerit, apios adicies.

III. ASPARAGOS:

Asparagos siccabis, rursum in calidam summittas, callosiores reddes.

IV. CVCVRBITAS:

1. Gustum de cucurbitis: cucurbitas coctas expressas in patinam compones. adicies in mortarium piperem, cuminum, silfi modice [id est laseris radicem], rutam modicum, liquamine et aceto temperabis, mittes defritum modicum ut coloretur, ius exinanies in patinam. cum ferbuerit iterum ac tertio, depones et piper minutum asparges.

2. Aliter cucurbitas iure colocasorium: cucurbitas coques ex aqua in modum colocasiorum. teres piper, cuminum, rutam, suffundes acetum, liquamen, temperabis in caccabum, cui adicies ‹oleum modicum› et eas cucurbitas incisas, expressas in ius mittes ut ferveant. amulo obligas, piper asparges et inferes.

3. Cucurbitas more Alexandrino: elixatas cucurbitas exprimis, sale asparges, in patina compones. teres piper, cuminum, coriandri semen, mentam viridem, laseris radicem. suffundes acetum. adicies caryotam, nucleum, teres. melle, aceto, liquamine, defrito et oleo temperabis, et cucurbitas perfundes. cum ferbuerint, piper asparges et inferes.

4. Aliter cucurbitas elixatas: ex liquamine, oleo, mero.

5. Aliter cucurbitas frictas: oenogaro simplici et pipere.

6. Aliter cucurbitas elixatas et frictas: in patina compones, cuminatum superfundes, modico oleo super adiecto. fervere facies et inferes.

7. Aliter cucurbitas frictas tritas: piperem, ligusticum, cuminum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. amulo obligabis in patina, et inferes.

8. Aliter cucurbitas cum gallina: duracina, tubera, piper, careum, cuminum, silfi, condimenta viridia, mentam, apium, coriandrum, puleium, caryotam, mel, vinum, liquamen, oleum et acetum.

V. CITRIVM:

Sil montanum, silfi, mentam siccam, acetum, liquamen.

VI. CVCVMERES:

1. Cucumeres rasos, sive ex liquamine, sive ex oenogaro: sine ructu et gravitudine teneriores senties.

2. Aliter cucumeres rasos: elixabis cum cerebellis elixis, cumino et melle modico, apii semen, liquamine et oleo. ovis obligabis, piper asparges et inferes.

3. Aliter cucumeres: piper, puleium, mel vel passum, liquamen et acetum. interdum et silfi accedit.

VII. PEPONES ET MELONES:

Piper, puleium, mel vel passum, liquamen, acetum. interdum et silfi accedit.

VIII. MALVAS:

Malvas minores +degrano+ ex liquamine, oleo, aceto. malvas maiores in oenogaro, piper, liquamine, caroeno vel passo.

IX. CYMAS ET COLICLOS:

1. Cymas: cuminum, salem, vinum vetus, oleum. si voles, addes piper et ligusticum, mentam, rutam, coriandrum, folia coliculorum, liquamen, vinum, oleum.

2. Aliter: coliculos elixatos mediabis, summa foliarum teres cum coriandro, cepa, cumino, piper, passo vel caroeno et oleo modico.

3. Aliter: coliculi elixati in patina compositi condiuntur liquamine, oleo, mero, cumino. piper asparges, porrum, cuminum, coriandrum viridem super concides.

4. Aliter: coliculi conditi, ut supra, cum elixis porris coquantur.

5. Aliter: coliculos condies ut supra, admisces olivas virides et simul ferveant.

6. Aliter: coliculis conditis ut supra superfundes alicam elixam cum nucleis et uva passa. piper asparges.

X. PORROS:

1. Porros maturos fieri: pugnum salis, aquam et oleum: mixtum facies et ibi coques et eximes. cum oleo, liquamine, mero et inferes.

2. Aliter porros: opertos foliis coliculorum, et in prunis coques, ut supra, et inferes.

3. Aliter porros: in aqua coctos, ut supra, et inferes.

4. Aliter porros: ‹si› in aqua elixati erunt, fabae nondum conditae plurimum admisce conditurae, in qua eos manducaturus es.

XI. BETAS:

1. Concides porrum, coriandrum, cuminum . . . uvam passam, farinam, et omnia in medullam mittes. ligabis et ita inferes ex liquamine, oleo et aceto.

2. Aliter betas elixas: ex sinapi, oleo modico et aceto bene inferuntur.

XII. HOLISERA:

Holisera in fasciculum redacta ‹a› manu ex liquamine, oleo et mero bene inferuntur, vel cum piscibus assis.

XIII. RAPAS SIVE NAPOS:

1. Rapas sive napos elixatos exprimes, deinde teres cuminum plurimum, rutam minus, laser Parthicum, mel, acetum, liquamen, defritum et oleum modice. fervere facies et inferes.

2. Aliter rapas sive napos: elixas, inferes. oleum superstillabis. si voles, acetum adde.

XIV. RAPHANOS:

Raphanos cum piperato, ita ut piper cum liquamine teras.

XV. HOLVS MOLLE:

1. Holus molle ex holisatro: coctum ex aqua nitrata expressum concides minutum, et teres piper, ligusticum, satureiam siccam cum cepa sicca, liquamen, oleum et vinum.

2. Aliter holus molle: apium coques ex aqua nitrata, exprimes et concides minutatim. in mortario teres piper, ligusticum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. coques in pultario, et sic apium commisces.

3. Aliter holus molle ex foliis lactucarum cum cepis: coques ex aqua nitrata, expressa concides minutatim. in mortario teres piper, ligusticum, apii semen, mentam siccam, cepam, liquamen, oleum et vinum.

4. [Aliter:] Holus molle ne arescat, summa quaeque amputantur, et purgamenta et caules madefactos in aqua absinthi contegito.

XVI. HERBAE RVSTICAE:

Liquamine, oleo, aceto a manu vel in patina piper, cumino, bacis lentisci.

XVII. URTICAE:

Urticum feminam, sole in ariete posito, adversus aegritudinem sumes, si voles.

XVIII. INTVBA ET LACTVCAE

1. Intuba ex liquamine et oleo modico +medere+ cepa concisa. pro lactucis vero hieme intuba ex embammate vel melle et aceto acri.

2. Lactucas cum oxyporio et aceto et modico liquamine.

3. Ad digestionem et inflationem et ne lactucae laedant: cuminum unc. II, gingiber unc. I, rutae viridis unc. I, dactilorum pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis unc. IX, cuminum aut Aethiopicum aut Syriacum aut Libycum. tundes cuminum et postea infundes in aceto. cum siccaverit, postea melle omnia comprehendes. cum necesse fuerit, dimidium cochlearum aceto et liquamine modico misces aut post cenam dimidium cochlearem accipies.

XIX. CARDVI

1. Carduos: liquamen, oleo et ovis concisis.

2. Aliter carduos: rutam, mentam, coriandrum, feniculum, omnia viridia teres. addes piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum.

3. Aliter carduos elixos: piper, cuminum, liquamen et oleum.

XX. SPHONDYLI [VEL FVNDILI]

1. Sphondyli fricti ex oenogaro simplici.

2. Aliter: sphondyli elixi ex sale, oleo, mero, coriandro viridi conciso et piper integro.

3. Aliter: sphondylos elixos perfundes amulato infra scripto: apii semen, rutam, mel, piper teres, passum, liquamen et oleum modice. amulo obligas, piper asparges et inferes.

4. Aliter sphondylos: teres cuminum, rutam, liquamen, caroenum modice, oleum, coriandrum viridem et porrum. et sphondylos inferes pro salso.

5. Aliter: sphondylos elixatos praedurabis, mittes in caccabum oleum, liquamen, piper. passum colorabis et obligas.

6. Aliter: sphondylos oleum liquamen complebis, vel oleo et sale assabis. piper asparges et inferes.

7. [Aliter: sphondylos elixatos conteres et nervos eorum eximes. deinde cum eis alicam elixatam et ova conteres, liquamen, piper. isicia ex his facies cum nucleis et piper. in omento assabis, oenogaro continges et pro isiciis inferes.]

XXI. CAROETAE SEV PASTINACAE

1. Caroetae frictae oenogaro inferuntur.

2. Aliter caroetas: sale, oleo puro et aceto.

3. Aliter: caroetas elixatas concisas in cuminato oleo modico coques et inferes. cuminatum coliculorum facies.


Explicit Apici cepuros [de holeribus] liber tertius