De viris illustribus

De poetis (fragmenta)

Textus:

Suetonio, De poetis e biografi minori.

Restituzione e commento di Augusto Rostagni,

Torino 1944/56

________________________________________________________________

XXVIII

Q. Horatius Flaccus

Q. Horatius Flaccus, Venusinus, patre, ut ipse tradit, libertino et exactionum coactore, ut vero creditum est salsamentario, cum illi quidam in altercatione exprobrasset: «quotiens ego vidi patrem tuum brachio se emungentem!»

Bello Philippensi excitus a M. Bruto imperatore tribunus militum meruit; victisque partibus venia impetrata scriptum quaestorium comparavit.

Ac primo Maecenati, mox Augusto insinuatus non mediocrem in amborum amicitia locum tenuit.

Maecenas quantopere eum dilexerit satis testatur illo epigrammate:

Ni te visceribus meis, Horati,

†nimio videas strigosiorem;

sed multo magis extremis indiciis tali ad Augustum elogio: «Horati Flacci ut mei esto memor!»

Augustus epistolarum quoque ei officium optulit, <ut> hoc ad Maecenatem scripto significat: «Ante ipse sufficiebam scribendis epistulis amicorum, nunc occupatissimus et infirmus Horatium nostrum <a> te cupio abducere. Veniet ergo ab ista parasitica mensa ad hanc regiam et nos in epistulis scribendis adiuvabit». Ac ne recusanti quidem aut succensuit quicquam aut amicitiam suam ingerere desiit. Extant epistulae, e quibus argumenti gratia pauca subieci: «Sume tibi aliquid iuris apud me, tamquam si convictor mihi fueris; recte enim et non temere feceris, quoniam id usus mihi tecum esse volui, si per valitudinem tuam fieri posset». Et rursus: «tui qualem habeam memoriam, poteris ex Septimio quoque nostro audire; nam incidit ut illo coram fieret a me tui mentio. Neque enim si tu superbus amicitiam nostram sprevisti, ideo nos quoque ἀνθυπερηφανοῦμεν».

Praeterea saepe eum inter alios iocos «purissimum pene<m>» et «homuncionem lepidissimum» appellat, unaque et altera liberalitate locupletavit.

Scripta quidem eius usque adeo probavit mansuraque perpetua opinatus est, ut non modo Saeculare carmen componendum iniunxerit, sed et Vindelicam victoriam Tiberii Drusique privignorum suorum, eumque coegerit propter hoc tribus carminum libris ex longo intervallo quartum addere; post sermones vero quosdam lectos nullam sui mentionem habitam ita sit questus: «Irasci me tibi scito, quod non in plerisque eiusmodi scriptis mecum potissimum loquaris. An vereris ne apud posteros infame tibi sit, quod videaris familiaris nobis esse?». Expressitque eclogam ad se, cuius initium est:

Cum tot sustineas et tanta negotia solus,

si longo sermone morer tua tempora, Caesar.

Habitu corporis fuit brevis atque obesus, qualis et a semetipso in saturis describitur et ab Augusto hac epistula: «Pertulit ad me Onysius libellum tuum, quem ego ut <se> accusantem quantuluscumque est, boni consulo. Vereri autem mihi videris ne maiores libelli tui sint, quam ipse es. Sed tibi statura deest, corpusculum non deest. Itaque licebit in sextariolo scribas, quo circuitus voluminis tui sit ὀγκωδέστατος, sicut est ventriculi tui».

Ad res venereas intemperantior traditur; nam speculato cubiculo scorta dicitur habuisse disposita, ut, quocumque respexisset, ibi ei imago coitus referretur.

Vixit plurimum in secessu ruris sui Sabini aut Tiburtini, domusque ostenditur circa Tiburni luculum.

Venerunt in manus meas et elegi sub titulo eius et epistola prosa oratione quasi commendantis se Maecenati, sed utraque falsa puto; nam elegi volgares, epistula etiam obscura, quo vitio minime tenebatur.

Natus est VI. Idus Decembris L. Cotta et L. Torquato consulibus, decessit V. Kal. Decembris C. Marcio Censorino et C. Asinio Gallo consulibus, post nonum et quinquagesimum <diem quam Maecenas obierat, Romae, aetatis agens septimum et quinquagesimum> annum, herede Augusto palam nuncupato, cum urgente vi valetudinis non sufficeret ad obsignandas testamenti tabulas.

Humatus et conditus est extremis Esquiliis iuxta Maecenatis tumulum.