Phaedra

___________________________________________________________

Actus primus

Scaena I

[Hippolytus cum venatoribus.]

Hippolytus

Ite, umbrosas cingite silvas

summaque montis iuga Cecropii!

celeri planta lustrate vagi

quae saxoso loca Parnetho

subiecta iacent,

5

quae Thriasiis vallibus amnis

rapida currens verberat unda;

scandite colles semper canos

nive Riphaea.

Hac, hac alii qua nemus alta

10

texitur alno, qua prata patent

quae rorifera mulcens aura

Zephyrus vernas evocat herbas,

ubi per graciles brevis Ilisos

labitur agros piger et steriles

15

amne maligno radit harenas.

Vos qua Marathon tramite laevo

saltus aperit,

qua comitatae gregibus parvis

nocturna petunt pabula fetae;

20

vos qua tepidis subditus austris

frigora mollit durus Acharneus.

Alius rupem dulcis Hymetti,

+parvas alius calcet Aphidnas;

pars illa diu vacat immunis,

25

qua curvati litora ponti

Sunion urget.

si quem tangit gloria silvae,

vocat hunc [Phle]us:

hic versatur, metus agricolis,

30

vulnere multo iam notus aper.

At vos laxas canibus tacitis

mittite habenas;

teneant acres lora Molossos

et pugnaces tendant Cretes

fortia trito vincula collo.

35

at Spartanos (genus est audax

avidumque ferae) nodo cautus

propiore liga:

veniet tempus, cum latratu

cava saxa sonent.

nunc demissi nare sagaci

40

captent auras lustraque presso

quaerant rostro, dum lux dubia est,

dum signa pedum roscida tellus

impressa tenet.

Alius raras cervice gravi

portare plagas,

45

alius teretes properet laqueos.

picta rubenti linea pinna

vano cludat terrore feras.

Tibi libretur missile telum,

tu grave dextra laevaque simul

50

robur lato derige ferro;

tu praecipites clamore feras

subsessor ages;

tu iam victor curvo solves

viscera cultro.

Ades en comiti, diva virago,

55

cuius regno pars terrarum

secreta vacat,

cuius certis petitur telis

fera quae gelidum potat Araxen

et quae stanti ludit in Histro.

60

tua Gaetulos dextra leones,

tua Cretaeas sequitur cervas;

nunc veloces figis dammas

leviore manu.

tibi dant variae pectora tigres,

tibi villosi terga bisontes

65

latisque feri cornibus uri.

quidquid solis pascitur arvis,

sive illud Arabs divite silva,

68

sive illud inops novit Garamans

71

vacuisve vagus Sarmata campis,

69

sive ferocis iuga Pyrenes

70

sive Hyrcani celant saltus,

72

arcus metuit, Diana, tuos.

Tua si gratus numina cultor

tulit in saltus,

75

retia vinctas tenuere feras,

nulli laqueum rupere pedes:

fertur plaustro praeda gementi.

tum rostra canes sanguine multo

rubicunda gerunt,

repetitque casas rustica longo

80

turba triumpho.

En, diva, fave! signum arguti

misere canes: vocor in silvas.

hac, hac pergam qua via longum

compensat iter.

Scaena II

[Phaedra, Nutrix.]

Phaedra

85

O magna vasti Creta dominatrix freti,

cuius per omne litus innumerae rates

tenuere pontum, quidquid Assyria tenus

tellure Nereus pervium rostris secat,

cur me in penates obsidem invisos datam

90

hostique nuptam degere aetatem in malis

lacrimisque cogis? profugus en coniunx abest

praestatque nuptae quam solet Theseus fidem.

fortis per altas invii retro lacus

vadit tenebras miles audacis proci,

95

solio ut revulsam regis inferni abstrahat;

pergit furoris socius, haud illum timor

pudorve tenuit: stupra et illicitos toros

Acheronte in imo quaerit Hippolyti pater.

Sed maior alius incubat maestae dolor.

100

non me quies nocturna, non altus sopor

solvere curis: alitur et crescit malum

et ardet intus qualis Aetnaeo vapor

exundat antro. Palladis telae vacant

et inter ipsas pensa labuntur manus;

105

non colere donis templa votivis libet,

non inter aras, Atthidum mixtam choris,

iactare tacitis conscias sacris faces,

nec adire castis precibus aut ritu pio

adiudicatae praesidem terrae deam:

110

iuvat excitatas consequi cursu feras

et rigida molli gaesa iaculari manu.

Quo tendis, anime? quid furens saltus amas?

fatale miserae matris agnosco malum:

peccare noster novit in silvis amor.

115

genetrix, tui me miseret? infando malo

correpta pecoris efferum saevi ducem

audax amasti; torvus, impatiens iugi

adulter ille, ductor indomiti gregis -

sed amabat aliquid. quis meas miserae deus

120

aut quis iuvare Daedalus flammas queat?

non si ille remeet, arte Mopsopia potens,

qui nostra caeca monstra conclusit domo,

promittat ullam casibus nostris opem.

stirpem perosa Solis invisi Venus

125

per nos catenas vindicat Martis sui

suasque, probris omne Phoebeum genus

onerat nefandis: nulla Minois levi

defuncta amore est, iungitur semper nefas.

Nutrix

Thesea coniunx, clara progenies Iovis,

130

nefanda casto pectore exturba ocius,

extingue flammas neve te dirae spei

praebe obsequentem: quisquis in primo obstitit

pepulitque amorem, tutus ac victor fuit;

qui blandiendo dulce nutrivit malum,

135

sero recusat ferre quod subiit iugum.

nec me fugit, quam durus et veri insolens

ad recta flecti regius nolit tumor.

quemcumque dederit exitum casus feram:

fortem facit vicina libertas senem.

140

Honesta primum est velle nec labi via,

pudor est secundus nosse peccandi modum.

quo, misera, pergis? quid domum infamem aggravas

superasque matrem? maius est monstro nefas:

nam monstra fato, moribus scelera imputes.

145

Si, quod maritus supera non cernit loca,

tutum esse facinus credis et vacuum metu,

erras; teneri crede Lethaeo abditum

Thesea profundo et ferre perpetuam Styga:

quid ille, lato maria qui regno premit

150

populisque reddit iura centenis, pater?

latere tantum facinus occultum sinet?

sagax parentum est cura. Credamus tamen

astu doloque tegere nos tantum nefas:

quid ille rebus lumen infundens suum,

155

matris parens? quid ille, qui mundum quatit

vibrans corusca fulmen Aetnaeum manu,

sator deorum? credis hoc posse effici,

inter videntes omnia ut lateas avos?

Sed ut secundus numinum abscondat favor

160

coitus nefandos utque contingat stupro

negata magnis sceleribus semper fides:

quid poena praesens, conscius mentis pavor

animusque culpa plenus et semet timens?

scelus aliqua tutum, nulla securum tulit.

165

Compesce amoris impii flammas, precor,

nefasque quod non ulla tellus barbara

commisit umquam, non vagi campis Getae

nec inhospitalis Taurus aut sparsus Scythes;

expelle facinus mente castifica horridum

170

memorque matris metue concubitus novos.

miscere thalamos patris et gnati apparas

uteroque prolem capere confusam impio?

perge et nefandis verte naturam ignibus.

cur monstra cessant? aula cur fratris vacat?

175

prodigia totiens orbis insueta audiet,

natura totiens legibus cedet suis,

quotiens amabit Cressa?

Phaedra

Quae memoras scio

vera esse, nutrix; sed furor cogit sequi

peiora. vadit animus in praeceps sciens

180

remeatque frustra sana consilia appetens.

sic, cum gravatam navita adversa ratem

propellit unda, cedit in vanum labor

et victa prono puppis aufertur vado.

quid ratio possit? vicit ac regnat furor,

185

potensque tota mente dominatur deus.

hic volucer omni pollet in terra impotens

ipsumque flammis torret indomitis Iovem;

Gradivus istas belliger sensit faces,

opifex trisulci fulminis sensit deus,

190

et qui furentis semper Aetnaeis iugis

versat caminos igne tam parvo calet;

ipsumque Phoebum, tela qui nervo regit,

figit sagitta certior missa puer

volitatque caelo pariter et terris gravis.

Nutrix

195

Deum esse amorem turpis et vitio favens

finxit libido, quoque liberior foret

titulum furori numinis falsi addidit.

natum per omnis scilicet terras vagum

Erycina mittit, ille per caelum volans

200

proterva tenera tela molitur manu

regnumque tantum minimus e superis habet:

vana ista demens animus ascivit sibi

Venerisque numen finxit atque arcus dei.

Quisquis secundis rebus exultat nimis

205

fluitque luxu, semper insolita appetit.

tunc illa magnae dira fortunae comes

subit libido: non placent suetae dapes,

non texta sani moris aut vilis scyphus.

cur in penates rarius tenues subit

210

haec delicatas eligens pestis domos?

cur sancta parvis habitat in tectis Venus

mediumque sanos vulgus affectus tenet

et se coercent modica, contra divites

regnoque fulti plura quam fas est petunt?

215

quod non potest vult posse qui nimium potest.

quid deceat alto praeditam solio vide:

metue ac verere sceptra remeantis viri.

Phaedra

Amoris in me maximum regnum reor

reditusque nullos metuo: non umquam amplius

220

convexa tetigit supera qui mersus semel

adiit silentem nocte perpetua domum.

Nutrix

Ne crede Diti. clauserit regnum licet,

canisque diras Stygius observet fores:

solus negatas invenit Theseus vias.

Phaedra

225

Veniam ille amori forsitan nostro dabit.

Nutrix

Immitis etiam coniugi castae fuit:

experta saevam est barbara Antiope manum.

sed posse flecti coniugem iratum puta:

quis huius animum flectet intractabilem?

230

exosus omne feminae nomen fugit,

immitis annos caelibi vitae dicat,

conubia vitat: genus Amazonium scias.

Phaedra

Hunc in nivosi collis haerentem iugis,

et aspera agili saxa calcantem pede

235

sequi per alta nemora, per montes placet.

Nutrix

Resistet ille seque mulcendum dabit

castosque ritus Venere non casta exuet?

tibi ponet odium, cuius odio forsitan

persequitur omnes?

Phaedra

Precibus haud vinci potest?

Nutrix

240

Ferus est.

Phaedra

Amore didicimus vinci feros.

Nutrix

Fugiet.

Phaedra

Per ipsa maria si fugiat, sequar.

Nutrix

Patris memento.

Phaedra

Meminimus matris simul.

Nutrix

Genus omne profugit.

Phaedra

Paelicis careo metu.

Nutrix

Aderit maritus.

Phaedra

Nempe Pirithoi comes?

Nutrix

245

Aderitque genitor.

Phaedra

Mitis Ariadnae pater.

Nutrix

Per has senectae splendidas supplex comas

fessumque curis pectus et cara ubera

precor, furorem siste teque ipsa adiuva:

pars sanitatis velle sanari fuit.

Phaedra

250

Non omnis animo cessit ingenuo pudor.

paremus, altrix. qui regi non vult amor,

vincatur. haud te, fama, maculari sinam.

haec sola ratio est, unicum effugium mali:

virum sequamur, morte praevertam nefas.

Nutrix

255

Moderare, alumna, mentis effrenae impetus,

animos coerce. dignam ob hoc vita reor

quod esse temet autumas dignam nece.

Phaedra

Decreta mors est: quaeritur fati genus.

laqueone vitam finiam an ferro incubem?

260

an missa praeceps arce Palladia cadam?

Nutrix

262

Sic te senectus nostra praecipiti sinat

perire leto? siste furibundum impetum.

[haud quisquam ad vitam facile revocari potest]

Phaedra

265

Prohibere nulla ratio periturum potest,

266

ubi qui mori constituit et debet mori.

261

proin castitatis vindex armemus manum.

Nutrix

267

Solamen annis unicum fessis, era,

si tam protervus incubat menti furor,

contemne famam: fama vix vero favet,

270

peius merenti melior et peior bono.

temptemus animum tristem et intractabilem.

meus iste labor est aggredi iuvenem ferum

mentemque saevam flectere immitis viri.