Oratio ad senatum de iure

honorum Gallis dando

Textus

_________________________________________________________

. . . mae rerum no[straru]m sit u[tile . . . ]

Equidem primam omnium illam cogitationem hominum, quam |

maxime primam occursuram mihi provideo, deprecor, ne |

quasi novam istam rem introduci exhorrescatis, sed illa |

potius cogitetis, quam multa in hac civitate novata sint, et |

quidem statim ab origine urbis nostrae in quot formas |

statusque res p(ublica) nostra diducta sit. |

Quondam reges hanc tenuere urbem, nec tamen domesticis succes- |

soribus eam tradere contigit. Supervenere alieni et quidam exter-

ni, ut Numa Romulo successerit ex Sabinis veniens, vicinus qui- |

dem sed tunc externus ; ut Anco Marcio Priscus Tarquinius. [Is] |

propter temeratum sanguinem, quod patre Demaratho C[o]- |

rinthio natus erat et Tarquiniensi matre generosa sed inopi, |

ut quae tali marito necesse habuerit succumbere, cum domi re- |

pelleretur a gerendis honoribus, postquam Romam migravit, |

regnum adeptus est. Huic quoque et filio nepotive eius, nam et |

hoc inter auctores discrepat, insertus Servius Tullius, si nostros |

sequimur, captiva natus Ocresia, si Tuscos, Caeli quondam Vi- |

vennae sodalis fidelissimus omnisque eius casus comes, post- |

quam varia fortuna exactus cum omnibus reliquis Caeliani |

exercitus Etruria excessit, montem Caelium occupavit et a duce suo |

Caelio ita appellitavit, mutatoque nomine, nam Tusce Mastarna |

ei nomen erat, ita appellatus est, ut dixi, et regnum summa cum rei |

p(ublicae) utilitate optinuit. Deinde postquam Tarquini Superbi mores in |

visi civitati nostrae esse coeperunt, qua ipsius qua filiorum ei[us], |

nempe pertaesum est mentes regni et ad consules, annuos magis- |

tratus, administratio rei p(ublicae) translata est. |

Quid nunc commemorem dictaturae hoc ipso consulari impe- |

rium valentius repertum apud maiores nostros, quo in a[s]- |

perioribus bellis aut in civili motu difficiliore uterentur? |

aut in auxilium plebis creatos tribunos plebei? Quid a consu- |

libus ad decemviros translatum imperium, solutoque postea |

decemvirali regno ad consules rusus reditum? quid in [pl]u- |

ris distributum consulare imperium tribunosque mil[itu]m |

consulari imperio appellatos, qui seni et saepe octoni crearen- |

tur? quid communicatos postremo cum plebe honores, non imperi |

solum sed sacerdotiorum quoque? Iam si narrem bella, a quibus |

coeperint maiores nostri, et quo processerimus, vereor ne nimio |

insolentior esse videar et quaesisse iactationem gloriae pro- |

lati imperi ultra oceanum. Sed illoc potius revertar. Civitat[em |

. . . .

nonnulla interciderunt.

. . po]test. Sane |

novo m[ore] et divus Aug[ustus av]onc[ulus m]eus et patruus Ti. |

Caesar omnem florem ubique coloniarum ac municipiorum, bo- |

norum scilicet virorum et locupletium, in hac curia esse voluit. |

Quid ergo? non Italicus senator provinciali potior est? Iam |

vobis, cum hanc partem censurae meae adprobare coepero, quid |

de ea re sentiam, rebus ostendam. Sed ne provinciales quidem, |

si modo ornare curiam poterint, reiciendos puto. |

Ornatissima ecce colonia valentissimaque Viennensium, quam |

longo iam tempore senatores huic curiae confert! Ex qua colo- |

nia inter paucos equestris ordinis ornamentum L. Vestinum fa- |

miliarissime diligo et hodieque in rebus meis detineo, cuius libe- |

ri fruantur quaeso primo sacerdotiorum gradu, postmodo cum |

annis promoturi dignitatis suae incrementa ; ut dirum nomen la- |

tronis taceam, et odi illud palaestricum prodigium, quod ante in do- |

mum consulatum intulit, quam colonia sua solidum civitatis Roma- |

nae beneficium consecuta est. Idem de fratre eius possum dicere, |

miserabili quidem indignissimoque hoc casu, ut vobis utilis |

senator esse non possit. |

«Tempus est iam, Ti. Caesar Germanice, detegere te patribus conscriptis, |

quo tendat oratio tua ; iam enim ad extremos fines Galliae Nar- |

bonensis venisti». |

Tot ecce insignes iuvenes, quot intueor, non magis sunt paenitendi |

senatores, quam paenitet Persicum, nobilissimum virum, ami- |

cum meum, inter imagines maiorum suorum Allobrogici no- |

men legere. Quod si haec ita esse consentitis, quid ultra desidera- |

tis, quam ut vobis digito demonstrem, solum ipsum ultra fines |

provinciae Narbonensis iam vobis senatores mittere, quando |

ex Luguduno habere nos nostri ordinis viros non paenitet. |

Timide quidem, p(atres) c(onscripti), egressus adsuetos familiaresque vobis pro- |

vinciarum terminos sum, sed destricte iam Comatae Galliae |

causa agenda est, in qua si quis hoc intuetur, quod bello per de- |

cem annos exercuerunt divom Iulium, idem opponat centum |

annorum immobilem fidem obsequiumque multis trepidis re- |

bus nostris plus quam expertum. Illi patri meo Druso Germaniam |

subigenti tutam quiete sua securamque a tergo pacem praes- |

titerunt, et quidem cum ab census novo tum opere et inadsue- |

to Gallis ad bellum avocatus esset ; quod opus quam ar- |

duum sit nobis, nunc cum maxime, quamvis nihil ultra, quam |

ut publice notae sint facultates nostrae, exquiratur, nimis |

magno experimento cognoscimus.